Trẻ biếng ăn và chế độ dinh dưỡng mà bố mẹ cần biết

Cân nặng của con bạn đang giảm đáng kể? Bé biếng ăn, bé có hành vi ăn uống không điều độ ? Bạn cố gắng tìm đủ mọi cách để khiến bé ăn uống trở lại. Rối loạn ăn uống là một bệnh tâm lý, ảnh hưởng đến sức khỏe của cơ thể. Đối với trẻ em và thanh thiếu niên đang trong quá trình phát triển tích cực, chăm sóc dinh dưỡng hợp lý là một phần quan trọng.

Trẻ biếng ăn thường đến từ những gia đình mà cha mẹ có thể kiểm soát và bảo vệ quá mức nhu cầu ăn uống của trẻ. Trẻ chán ăn có thể bị lệ thuộc và chưa trưởng thành về mặt cảm xúc. Chúng cũng có khả năng tự cắt đứt liên lạc với người khác. Bên cạnh đó, chúng có thể có các vấn đề sức khỏe tâm lý, chẳng hạn như rối loạn lo âu.

>> Béo phì là rối loạn dinh dưỡng phổ biến nhất ở trẻ em và thanh thiếu niên trên toàn thế giới. Vấn đề béo phì ở trẻ em rất cần được quan tâm hiện nay, đặc biệt lối sống công nghiệp ngày càng phổ biến trên thế giới. Những điều bố mẹ cần biết để phòng tránh cho trẻ như thế nào? 

1. Những trẻ em có nguy cơ biếng ăn?

Hầu hết trẻ mắc chứng biếng ăn là bé gái. Nhưng điều này đang thay đổi. Nhiều chàng trai cũng đang mắc chứng bệnh này. Rối loạn lần đầu tiên được nhìn thấy trong các gia đình thuộc tầng lớp thượng lưu và trung lưu. Nhưng nó cũng được tìm thấy trong tất cả các nhóm kinh tế xã hội và trong nhiều nhóm sắc tộc và chủng tộc khác nhau.

2. Các triệu chứng biếng ăn ở trẻ là gì?

Mỗi trẻ em có thể có các triệu chứng khác nhau:

• Có trọng lượng cơ thể thấp

• Bị ám ảnh với việc phải ăn

• Có hành vi ăn uống lạ

• Sợ hãi bị béo phì. Điều này có thể xuất phát từ những lời đe dọa về việc ăn quá nhiều của ba mẹ trước đó.

Nhiều triệu chứng thực thể là kết quả của việc biếng ăn ở trẻ. Bao gồm:

• Da rất khô. Khi da bị làm chùng lại và buông ra, nó vẫn bị chùng lại.

• Mất chất lỏng (mất nước)

• Đau bụng

• Táo bón

• Chóng mặt

• Mệt mỏi

• Nhạy cảm với nhiệt độ lạnh

• Thân người hốc hác

• Vàng da

Những triệu chứng này có vẻ giống như các vấn đề sức khỏe khác. Cho con bạn gặp nhà chăm sóc sức khỏe để chẩn đoán. Chẩn đoán và điều trị sớm là rất quan trọng. Họ có thể giúp ngăn ngừa các vấn đề sức khỏe trong tương lai của con bạn.

3. Nguyên nhân

Các nhà nghiên cứu không biết nguyên nhân gây ra chứng biếng ăn. Nhưng có những yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển bệnh. Rối loạn ăn uống có thể di truyền. Vì vậy nếu cha mẹ, anh chị em hoặc người thân khác của trẻ bị rối loạn ăn uống, chúng có khả năng mắc bệnh cao gấp 7-12 lần so với trẻ không có người thân mắc bệnh. Trẻ em được chẩn đoán mắc bệnh mãn tính cũng có nguy cơ cao hơn. Đặc biệt là những trẻ được chẩn đoán mắc đái tháo đường phụ thuộc insulin. Trẻ em mắc chứng trầm cảm, lo lắng và các bệnh tâm thần khác cũng có thể có nguy cơ cao hơn.

4. Các loại rối loạn ăn uống phổ biến ở trẻ

Biếng ăn là rối loạn ăn uống phổ biến ở trẻ nhỏ. Trẻ em mắc chứng rối loạn này trải qua một sự xáo trộn trong việc ăn uống. Chúng có thể bao gồm thiếu hứng thú với thực phẩm hoặc ác cảm với một số loại thực phẩm. Ví dụ, một đứa trẻ có thể không thích ăn các loại thực phẩm mà chúng từng thích. Chúng cũng có thể sợ bị đau bụng hoặc nôn nếu đã từng trải qua với một loại thực phẩm nào đó. Những ác cảm và hạn chế này có thể dẫn đến giảm cân và thiếu hụt dinh dưỡng ở trẻ nhỏ.

Biếng ăn tâm lý có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi. Trẻ em có thể bị ám ảnh về lượng thức ăn và cách kiểm soát cân nặng. Chán ăn có thể gây ra thiệt hại đáng kể cho sức khỏe thể chất và tăng trưởng. Vì vậy điều quan trọng là phải tìm cách điều trị càng sớm càng tốt cho trẻ.

5. Các biến chứng có thể có của chứng biếng ăn ở trẻ

Biếng ăn và suy dinh dưỡng có thể gây hại cho gần như mọi hệ thống cơ quan trong cơ thể. Nó gây ra vô số tác dụng phụ trên cơ thể, từ cơ bắp và xương, đến các vấn đề về tim mạch và suy nội tạng. Nó đem lại cảm xúc mệt mỏi cho cả những người mắc chứng biếng ăn và cho những người quan tâm đến chúng. Nó có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe sau:

• Tổn thương tim

Điều này có thể xảy ra do suy dinh dưỡng hoặc nôn mửa nhiều lần. Một đứa trẻ có thể có nhịp tim chậm, nhanh hoặc không đều. Chúng cũng có thể bị huyết áp thấp.

• Máu

Khoảng 1 trong 3 trẻ mắc chứng biếng ăn có số lượng hồng cầu thấp. Còn gọi là thiếu máu nhẹ. Khoảng một nửa số trẻ này cũng có số lượng bạch cầu thấp.

• Đường tiêu hóa

Chuyển động bình thường trong đường ruột thường chậm lại với việc ăn uống hạn chế và giảm cân nghiêm trọng. Tăng cân và dùng một số loại thuốc có thể giúp khắc phục điều này.

• Thận

Mất chất lỏng (mất nước) do chán ăn có thể dẫn đến nước tiểu cô đặc. Con bạn cũng có thể đi tiểu nhiều hơn. Điều này có thể xảy ra khi thận mất khả năng cô đặc nước tiểu. Thay đổi bất thường về thận sẽ trở lại bình thường khi con bạn đạt cân nặng bình thường.

• Hệ thống nội tiết

Ở các bé gái, thiếu kinh nguyệt là một trong những triệu chứng đặc trưng của chứng biếng ăn. Nó thường xảy ra trước khi giảm cân nghiêm trọng. Nó có thể tiếp tục sau khi trọng lượng bình thường được phục hồi. Mức độ hormone tăng trưởng thấp hơn đôi khi cũng được tìm thấy ở thanh thiếu niên chán ăn. Điều này có thể giải thích sự tăng trưởng chậm trễ đôi khi thấy ở trẻ chán ăn. Thói quen ăn uống phù hợp thường khôi phục sự tăng trưởng bình thường.

• Xương

Trẻ chán ăn có nguy cơ gãy xương cao hơn. Đặc biệt, khi các triệu chứng chán ăn bắt đầu trước khi quá trình hình thành xương  đạt đỉnh điểm, thường là từ giữa đến cuối tuổi thiếu niên. Điều này có nguy cơ cao giảm mô xương hoặc mất xương. Mật độ xương thấp thường được tìm thấy ở những cô gái chán ăn. Họ có thể không nhận đủ canxi trong chế độ ăn uống hoặc hấp thu.

6. Điều trị chứng biếng ăn ở trẻ

Lấy lại cân nặng là điều thiết yếu để trẻ phục hồi sức khỏe thể chất và dinh dưỡng. Cha mẹ và người chăm sóc đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống của trẻ con, nên quá trình điều trị thường ở tại gia đình. Trẻ em cũng có thể nhận được các biện pháp can thiệp hành vi để giúp cho chúng tiếp xúc với thực phẩm mà chúng tránh. Giúp chúng lấy lại mối quan hệ lành mạnh với việc ăn uống.

Nếu bạn là cha mẹ của một đứa trẻ bị biếng ăn, điều quan trọng là phải dẫn con của bạn gặp bác sĩ nhi khoa, chuyên gia dinh dưỡng hoặc các chuyên gia sức khỏe tâm lý khác. Họ có thể hỗ trợ và chăm sóc tốt nhất cho con bạn.

Đối với trẻ mắc chứng biếng ăn, tăng cân là một quá trình vô cùng tinh tế. Thời gian dài đói có thể gây ra bất kỳ bất thường sinh hóa như thiếu hụt protein, vi chất dinh dưỡng và axit béo. Điều này có nghĩa là các kế hoạch ăn uống phải được thiết kế nghiêm ngặt để điều chỉnh sự mất cân bằng và không gây ra thêm vấn đề khác. Những nỗ lực tích cực để tăng cân trong giai đoạn đầu điều trị có thể cực kỳ nguy hiểm.

7. Một số khuyến nghị về chế độ dinh dưỡng cho trẻ biếng ăn mà cha mẹ nên biết

• Trẻ mắc chứng biếng ăn nên được đánh giá chế độ ăn uống. Đồng thời, trẻ cũng phải trải qua quá trình đánh giá thể chất toàn diện.
• Số lượng thực phẩm đưa ra nên được giới hạn lúc đầu và tăng lên chậm rãi.
• Thường tăng 0,5 cân đến 1,0 kg mỗi tuần cho bệnh nhân nội trú.
• Cần theo dõi chặt chẽ bệnh nhân trong giai đoạn đầu do các dấu hiệu rối loạn cân bằng sinh hóa, tim mạch và chất lỏng.
• Nên sử dụng bổ sung vi chất dinh dưỡng cho cả bệnh nhân nội trú và bệnh nhân ngoại trú.
• Nên sử dụng bổ sung thiamin đường uống cho bệnh nhân nội trú và bệnh nhân ngoại trú trải qua tăng cân nhanh chóng.
• Cho ăn qua đường ruột phải được thực hiện bởi một nhóm lâm sàng có kinh nghiệm và có kỹ năng thực hiện chúng.
• Trẻ được cho ăn qua đường ruột nên được theo dõi cẩn thận điện giải trong huyết thanh để khắc phục tình trạng dư thừa, thiếu hụt kịp thời.
• Nên bắt đầu cho trẻ ăn từ từ, khoảng 1 kcal / ml
• Nên bổ sung photpho trước khi bắt đầu cho ăn đường ruột. Bổ sung khoáng chất cũng có thể được yêu cầu.
• Không nên tăng cân hơn 0,5 kg mỗi tuần ở bệnh nhân ngoại trú.
• Ở những bệnh nhân ngoại trú tăng 0,3 kg mỗi tuần trở lên, huyết thanh điện giải nên được theo dõi thường xuyên.

8. Thực đơn dinh dưỡng cho trẻ

Ngoài 3 bữa chính với đầy đủ dưỡng chất, các bậc cha mẹ có thể thiết lập thêm 2 bữa phụ, trước bữa ăn chính 2 giờ, nhằm bổ sung thêm dinh dưỡng cho trẻ biếng ăn. Không chỉ là những món quen thuộc như sữa chua, trái cây,…Mẹ có thể dùng thêm các sản phẩm cung cấp dinh dưỡng đầy đủ khác. Qua đó đảm bảo trẻ được cung cấp đầy đủ các dưỡng chất thiết yếu, giúp trẻ nhanh chóng bắt kịp đà tăng trưởng so với các bé bình thường.

Để xây dựng thực đơn chuẩn, mẹ cần phải hiểu rõ về nhu cầu dinh dưỡng phù hợp với độ tuổi của trẻ. Các chuyên gia đã khuyến nghị thực đơn chuẩn hằng ngày cho trẻ theo từng độ tuổi như sau:

• Bé 2 tuổi: 3 chén cháo/ 2 chén cơm; 100 – 150gr thịt cá; 6 muỗng canh nhỏ dầu ăn; 140gr rau củ, trái cây
• Bé 3 – 5 tuổi: 3 chén cơm + 1 lát bánh mì nhỏ; 120gr thịt cá; 4 muỗng canh nhỏ dầu ăn; 230gr rau củ, trái cây; 1 hũ yogurt/ bánh plan
• Bé 6 – 9 tuổi: 4 chén cơm; 140gr thịt cá; 5 muỗng canh dầu ăn nhỏ; 340gr rau củ, trái cây; 1 hũ yogurt/ bánh plan

Tóm lại, chán ăn là một tình trạng nghiêm trọng gây ra các vấn đề sức khỏe thường xuyên ở trẻ. Con bạn có thể cần phải đến bệnh viện vì các vấn đề liên quan đến giảm cân và suy dinh dưỡng. Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe trẻ em và một chuyên gia dinh dưỡng phải là thành viên tích cực của nhóm chăm sóc. Cha mẹ cũng đóng một vai trò quan trọng trong quá trình này. Phát hiện và phòng ngừa sớm là chìa khóa để điều trị rối loạn ăn uống ở trẻ nhỏ.

>> Các loại vitamin cung cấp dưỡng chất cần thiết cho cơ thể và duy trì sức khỏe. Trong đó, vitamin A là một trong những vitamin có lợi nhất. Những thực phẩm nào thật sự cung cấp đủ dưỡng chất vitamin A mà bạn cần biết? 

Bác sĩ Hoàng thị Việt Trinh