Sốt xuất huyết: triệu chứng, cách điều trị và những lưu ý
Bùng phát dịch sốt xuất huyết vào mùa mưa là vấn đề nóng gây hoang mang cho cộng đồng. Trước tình hình sốt xuất huyết diễn biến nguy hiểm với biến chứng nặng liên tục gia tăng, YouMed sẽ cung cấp thêm cho bạn đọc những kiến thức hữu ích về việc phòng bệnh, phát hiện sớm và chăm sóc theo dõi bệnh nhân sốt xuất huyết đúng cách.
1. Bệnh sốt xuất huyết là gì?
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra. Bệnh lây lan qua vết chích muỗi vằn. Chúng hút máu người bệnh có chứa virus rồi truyền sang cho người khỏe mạnh. Bệnh đôi khi có thể gây đau nhức rất trầm trọng ở cơ và khớp.
Bệnh xảy ra quanh năm nhưng nhiều nhất là vào mùa mưa. Sốt xuất huyết có thể xảy ra ở cả trẻ em và người lớn nhưng thường gặp nhất là trẻ em. Nếu bệnh xảy ra mà không được chuẩn đoán và điều trị kịp thời thì có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, thậm chí là tử vong.
Mỗi năm trên thế giới có khoảng 100 triệu người mắc bệnh và khoảng 22.000 người chết vì dịch sốt xuất huyết. Sốt xuất huyết là do nhiễm một trong bốn chủng của virus Dengue là virus Dengue 1,2 3 và 4. Do đó, một người có thể mắc bệnh đến 4 lần trong đời.
Đây là dạng có biểu hiện các triệu chứng điển hình và không có biến chứng. Biểu hiện đầu tiên của bệnh là sốt và thường kéo dài trong vòng 4 – 7 ngày từ ngày bị truyền virus gây bệnh. Các triệu chứng khác như:
Ban thường xuất hiện sau 3 – 4 ngày từ khi bắt đầu sốt. Sau đó, các ban này sẽ thuyên giảm sau 1 – 2 ngày. Bạn có thể bị nổi ban lại một lần nữa vào ngày sau đó.
Triệu chứng sốt xuất huyết thể nhẹ
2.2. Sốt xuất huyết nặng (hội chứng sốc dengue)
Những dấu hiệu nặng bệnh nhân cần lưu ý
Giai đoạn đầu của sốt xuất huyết nặng tương tự như sốt xuất huyết và các bệnh sốt siêu vi khác. Nhưng kèm theo đó là các tổn thương nghiêm trọng như mạch máu và mạch bạch huyết, như chảy máu cam, chảy máu ở nướu hoặc dưới da, gây ra vết bầm tím. Tổn thương nặng hơn nữa sẽ gây ra các biến chứng huyết tương thoát khỏi mạch máu, gây chảy chảy máu ồ ạt, sốc (huyết áp thấp).
Ngay sau khi hết sốt (khoảng vào ngày thứ 3-7 sau khi triệu chứng đầu tiên khởi phát hoặc trong vài trường hợp có thể là vào ngày thứ 2), các dấu hiệu xuất huyết xuất hiện như xuất huyết tiêu hóa (đi cầu ra máu) hoặc tiểu máu. Người bệnh cũng có thể đau đầu dữ dội, nôn ói kéo dài, nôn ra máu, mệt mỏi và sốt co giật (thường gặp ở trẻ em).
Nếu không được điều trị, sốt xuất huyết cũng có thể tiến triển thành shock. Các dấu hiệu thường gặp như đau bụng, nôn và cảm giác bồn chồn, không yên. Ngoài còn có thể có các triệu chứng liên quan đến suy tuần hoàn như tím tái, mạch nhanh, chóng mặt, cảm giác đầu lâng lâng, suy giảm ý thức.
3. Các biểu hiện theo giai đoạn sốt xuất huyết
Bệnh trải qua ba giai đoạn: Giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục.
3.1. Giai đoạn sốt
Người bệnh có biểu hiện:
Sốt cao đột ngột 39 – 40°C, sốt liên tục, uống thuốc hạ sốt nhưng không giảm nhiệt độ.
Nhức đầu, chán ăn, buồn nôn.
Da xung huyết.
Đau cơ, đau khớp, nhức hai hố mắt.
Thường có chấm xuất huyết ở dưới da, chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam.
Chấm xuất huyết
3.2. Giai đoạn nguy hiểm
Thường rơi vào ngày thứ 3 – 7 của bệnh, bệnh nhân có thể còn sốt hoặc đã giảm sốt. Các biểu hiện có thể có:
Xuất huyết trong (thường kéo dài 24 – 48 giờ).
Tràn dịch màng phổi có biểu hiện: Đau ngực, cảm giác nặng ngực, đau ngực tăng khi thay đổi tư thế, khó thở.
Tràn dịch màng bụng: Bụng to nhanh, chướng bụng, khó thở.
Gan to: Đau tức vùng hạ sườn phải hoặc vùng thượng vị.
Bệnh nhân có biểu hiện như vật vã, bứt rứt hoặc li bì, lạnh đầu chi, da lạnh ẩm, mạch nhanh nhỏ, huyết áp thấp, tiểu ít.
Khi ở giai đoạn nguy hiểm, hiện tượng xuất huyết bắt đầu xuất hiện:
Dưới da: Nốt xuất huyết hoặc mảng xuất huyết thường ở mặt trước hai cẳng chân và mặt trong hai cánh tay, bụng, đùi, mạng sườn.
Niêm mạc: Chảy máu mũi, lợi, tiểu ra máu. Kinh nguyệt kéo dài hoặc xuất hiện kinh sớm hơn.
Nội tạng như tiêu hóa, phổi, não có biểu hiện nôn ra máu, đi tiểu ra máu, ho ra máu, ra máu âm đạo bất thường, rong kinh….
Một số trường hợp nặng có thể có biểu hiện suy tạng như viêm gan nặng, viêm não, viêm cơ tim. Lưu ý là những người không có biểu hiện thoát huyết tương hoặc sốc vẫn có thể bị biến chứng suy tạng.
3.3. Giai đoạn hồi phục
Sau 24 – 48 giờ của giai đoạn nguy hiểm. Giai đoạn này kéo dài 48 – 72 giờ. Người bệnh hết sốt, tình trạng tốt lên, thèm ăn, huyết động ổn định và tiểu nhiều. Xét nghiệm các chỉ số dần trở về bình thường.
4. Bệnh sốt xuất huyết có lây không?
Bệnh chỉ lây qua muỗi Aedes (muỗi vằn) đốt hút máu người mắc bệnh hoặc người nhiễm virus. Sau đó, nó lại đốt người khỏe mạnh thì sẽ truyền virus cho người lành qua vết đốt. Vì thế, sốt xuất huyết có thể lây lan sang người khác qua muỗi đốt và phát triển thành dịch.
Trong ổ dịch sốt xuất huyết, cứ một trường hợp mắc bệnh điển hình thì có hàng chục trường hợp mang virus tiềm ẩn, không có triệu chứng nhưng vẫn có khả năng là nguồn bệnh để lây cho người khác. Do đó, bạn cần luôn chủ động phòng bệnh cho bản thân và gia đình.
Muỗi vằn Aedes là tác nhân lây truyền bệnh
5. Chẩn đoán và điều trị sốt xuất huyết
5.1. Chẩn đoán
Chẩn đoán dengue thường dựa vào các yếu tố dịch tễ, biểu hiện lâm sàng như trình bày ở trên cũng như dựa vào các xét nghiệm đơn giản: số lượng bạch cầu, số lượng tiểu cầu và hematocrit.
Một số xét nghiệm khác nhằm đánh giá mức độ bệnh: điện giải đồ, khí máu, chức năng đông máu, men gan, X quang phổi nhằm phát hiện biến chứng tràn dịch màng phổi.
5.2. Điều trị
Hiện tại không có bất kì điều trị đặc hiệu nào cho sốt xuất huyết. Bác sĩ có thể khuyên bạn nên uống nhiều nước để tránh mất nước do nôn ói và sốt cao. Đến khám ngay khi bạn có bất kì triệu chứng sau:
Lượng nước tiểu giảm
Ít hoặc không có nước mắt
Khô miệng
Lú lẫn
Cảm giác ớn lạnh
Nếu bệnh tiến triển nặng, có thể bạn cần phải:
Nhập viện để điều trị
Truyền dịch và truyền các chất cần thiết
Theo dõi mạch, huyết áp
Đôi khi cần phải truyền máu
6. Lưu ý khi điều trị sốt xuất huyết tại nhà
Sốt xuất huyết chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu là điều trị triệu chứng. Người bệnh do đó cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ
Nếu sốt cao ≥ 39°C, hãy uống thuốc hạ sốt, nới lỏng quần áo và lau mát bằng nước ấm.
Tuyệt đối không dùng aspiri, analgin, ibuprofen để điều trị vì có thể gây xuất huyết, toan máu.
Bù dịch bằng cách uống oresol (pha đúng theo hướng dẫn), nước cam, nước chanh…
Nhiều người mắc bệnh nhẹ hoặc trung bình có thể được chăm sóc tại nhà thông qua nghỉ ngơi và bù dịch đầy đủ. Tuy nhiên, đôi khi bệnh có thể tiến triển thành thể “sốt xuất huyết nặng” có nguy cơ gây tử vong. Cần đến bệnh viện ngay lập tức nếu vài ngày sau khi khởi bệnh có sốt rất cao trên 39°C, hoặc bỗng nhiên hạ thân nhiệt (dưới 38°C) và đi kèm với bất kỳ triệu chứng nào dưới đây:
Đau bụng quằn quại
Nôn liên tục
Thở nhanh
Chảy máu lợi
Mệt mỏi
Bồn chồn
Nôn ra máu
Hoa mắt, chóng mặt
7. Cách phòng chống sốt xuất huyết
Trung tâm y tế dự phòng TP. Hồ Chí Minh khuyến cáo. Cần tránh bị muỗi đốt và không để muỗi có môi trường sinh sản bằng các biện pháp như:
Mặc quần áo tay dài.
Ngủ mùng kể cả ban ngày.
Dọn dẹp nơi ở sạch sẽ thoáng đãng, phát quang bụi rậm xung quanh.
Thoa kem chống muỗi.
Đổ dầu hôi hoặc pha nhiều muối vào chén nước chống kiến đặt dưới chân tủ thức ăn để triệt nơi sinh sản của muỗi.
Diệt lăng quăng và không để muỗi sinh sản: súc rửa hồ, thùng phuy, lu, xô chứa nước trước khi thay nước mới. Đậy kín nắp lu, hồ, phuy khi không sử dụng; thay nước bình bông mỗi ngày; thu gom và xử lý các vật phế thải. Xử trí các đồ vật đọng nước xung quanh nhà. Không tạo điều kiện cho muỗi phát triển. Không treo quần áo làm chỗ cho muối trú đậu.
8. Khuyến cáo khi nghi ngờ mắc sốt xuất huyết
Người có triệu chứng sốt nên đi khám tại các cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán, điều trị và hướng dẫn theo dõi tại nhà
Uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ
Uống nhiều nước
Nếu thấy một trong các dấu hiệu sau: lừ đừ, mệt mỏi, chi lạnh, nôn ói nhiều, đau bụng, chảy máu thì đến ngay bệnh viện để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Cách phòng tránh sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết là căn bệnh nguy hiểm với nguy cơ biến chứng rất cao, do vậy, để bảo vệ sức khỏe của bản thân và những người thân yêu thì mỗi người hãy chủ động tìm hiểu về căn bệnh này và có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
Hội chứng siêu nữ là gì? Chẩn đoán thế nào, điều trị ra sao?