Sốt xuất huyết Lassa có giống sốt xuất huyết thông thường?

Mặc dù sốt xuất huyết Lassa thường gặp ở châu Phi, đặc biệt là Tây Phi. Nhưng trong thời kỳ xuất khẩu lao động và du lịch như hiện nay, những bệnh lý này vẫn có thể xuất hiện ở mọi nơi trên thế giới, không riêng gì Việt Nam. Vì vậy, YouMed xin gửi đến bạn bài viết giúp cung cấp những thông tin cơ bản về bệnh này. Hãy cùng tham khảo nhé.

1. Tổng quan về sốt xuất huyết Lassa

1.1. Tác nhân gây bệnh

Mặc dù được mô tả lần đầu tiên vào những năm 1950, vi rút gây sốt xuất huyết Lassa vẫn chưa được xác định cho đến năm 1969. Loại vi rút này là một loại vi rút RNA sợi đơn thuộc họ vi rút Arenaviridae.

Khoảng 80% những người bị nhiễm vi rút Lassa không có triệu chứng. 1/5 trường hợp nhiễm trùng dẫn đến bệnh nặng. Trong đó virus ảnh hưởng đến một số cơ quan như gan, lá lách và thận.

Sốt xuất huyết Lassa là một bệnh lây truyền từ động vật sang người. Có nghĩa là con người bị nhiễm bệnh khi tiếp xúc với động vật bị nhiễm bệnh.  Vật chủ, của vi rút Lassa là một loài gặm nhấm thuộc giống Mastomys, thường được gọi là “chuột đa nang”. Chuột Mastomys bị nhiễm vi rút Lassa không bị bệnh. Nhưng chúng có thể thải vi rút trong nước tiểu và phân của chúng.

Do diễn biến lâm sàng của bệnh rất thay đổi nên việc phát hiện bệnh ở những bệnh nhân bị ảnh hưởng rất khó khăn. Tuy nhiên, khi sự hiện diện của bệnh được xác nhận trong cộng đồng, việc cách ly nhanh chóng và truy tìm vết tiếp xúc những bệnh nhân bị ảnh hưởng, kèm theo thực hành tốt việc phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng có thể ngăn chặn bùng phát.

>> Bạn có biết về sốt xuất huyết Dengue ở trẻ em. Cùng tìm hiểu ngay để tránh gây nguy hiểm đến tính mạn

1.2 Dịch tễ

Sốt xuất huyết Lassa được biết đến là bệnh đặc hữu ở Benin, nơi nó được chẩn đoán lần đầu tiên vào tháng 11 năm 2014. Ở Ghana được chẩn đoán lần đầu tiên vào tháng 10 năm 2011. Tại Guinea, Liberia, Mali được chẩn đoán lần đầu tiên vào tháng 2 năm 2009. Nhưng cũng có thể tồn tại ở các nước Tây Phi khác.

2. Quá trình lây truyền

Con người thường bị nhiễm vi rút Lassa do tiếp xúc với nước tiểu hoặc phân của chuột Mastomys bị nhiễm bệnh. Virus Lassa cũng có thể lây lan giữa người với người khi tiếp xúc trực tiếp với máu, nước tiểu, phân hoặc các chất tiết khác của cơ thể của người bị nhiễm bệnh sốt Lassa. Không có bằng chứng dịch tễ học chứng minh sự lây lan qua không khí giữa người với người. Lây truyền từ người sang người xảy ra ở cả cộng đồng và cơ sở chăm sóc sức khỏe, nơi vi rút có thể lây lan qua các thiết bị y tế bị ô nhiễm, chẳng hạn như kim tiêm tái sử dụng. Ngoài ra, vi rút Lassa cũng có thể lây qua đường tình dục

sốt xuất huyết Lassa xảy ra ở mọi lứa tuổi và cả hai giới tính. Những người có nguy cơ cao nhất là những người sống ở các vùng nông thôn nơi Mastomys thường được tìm thấy. Đặc biệt là trong các cộng đồng có điều kiện vệ sinh kém hoặc đông đúc. Nhân viên y tế sẽ gặp rủi ro nếu chăm sóc bệnh nhân sốt Lassa trong trường hợp không có các biện pháp điều dưỡng và phòng ngừa nhiễm trùng đúng cách.

3. Các triệu chứng của sốt Lassa

3.1 Diễn tiến lâm sàng:

• Thời gian ủ bệnh của sốt xuất huyết Lassa từ 6 – 21 ngày.
• Bệnh thường khởi phát bằng triệu chứng sốt, kèm mệt mỏi và khó chịu. Các triệu chứng diễn tiến từ từ, không quá rầm rộ.
• Sau một vài ngày, nhức đầu, đau họng, đau cơ, đau ngực. Có thể kèm buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, ho và đau bụng có thể xảy ra.
• Trong trường hợp nghiêm trọng có thể bị sưng mặt, có tràn dịch màng phổi. Chảy máu từ miệng, mũi, âm đạo hoặc đường tiêu hóa và huyết áp thấp.

3.2 Các triệu chứng kèm theo:

• Protein có thể được ghi nhận trong nước tiểu.
• Sốc, co giật, run, mất phương hướng và hôn mê trong giai đoạn sau.
• Điếc xảy ra ở 25% bệnh nhân sống sót sau bệnh. Trong một nửa số trường hợp này, thính lực trở lại một phần sau 1-3 tháng.
• Rụng tóc thoáng qua và rối loạn dáng đi có thể xảy ra trong quá trình phục hồi.

Tử vong thường xảy ra trong vòng 14 ngày kể từ ngày khởi phát trong những trường hợp tử vong.

Bệnh đặc biệt nghiêm trọng vào cuối thai kỳ, có thể gây sảy thai hoặc tử vong ở mẹ.

4. Chẩn đoán

Do các triệu chứng của sốt Lassa rất đa dạng và không đặc hiệu. Nên việc chẩn đoán lâm sàng thường khó khăn, đặc biệt là giai đoạn đầu của bệnh.

Sốt xuất huyết Lassa rất khó phân biệt với:

• Các bệnh sốt xuất huyết do vi rút khác
• Các bệnh gây sốt
  • Bệnh do vi rút Ebola
  • Sốt rét
  • Shigellosis
  • Sốt thương hàn
  • Sốt vàng da do virus viêm gan

>> Bạn biết gì về vi rút Ebola? Để bảo vệ con mình, bạn nên tìm hiểu về cách lây truyền và phòng tránh nhiễm vi rút Ebola.

Nhiễm vi rút Lassa chỉ có thể được chẩn đoán xác định trong phòng thí nghiệm bằng các xét nghiệm sau:

• Xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase phiên mã ngược (RT-PCR)
• Xét nghiệm hấp thụ miễn dịch liên kết với enzym kháng thể (ELISA)
• Tìm phát hiện kháng nguyên
• Phân lập vi rút bằng nuôi cấy tế bào

5. Điều trị và dự phòng sốt xuất huyết Lassa

Thuốc kháng vi rút ribavirin dường như là một phương pháp điều trị hiệu quả cho bệnh sốt Lassa nếu được sử dụng sớm trong quá trình bệnh lâm sàng. Không có bằng chứng chứng minh vai trò của ribavirin trong điều trị dự phòng sau phơi nhiễm đối với bệnh sốt Lassa.

Hiện không có vắc-xin nào bảo vệ chống lại bệnh sốt Lassa.

6. Ngăn ngừa và kiểm soát sốt xuất huyết Lassa

6.1 Ngoài cộng đồng

Phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết Lassa dựa vào việc thúc đẩy “vệ sinh cộng đồng” tốt để ngăn chặn các loài gặm nhấm vào nhà. Các biện pháp hiệu quả bao gồm:

• Lưu trữ ngũ cốc và thực phẩm khác trong các thùng chứa chống chuột bọ,
• Vứt rác xa nhà, duy trì hộ gia đình sạch sẽ
• Nuôi mèo

Bởi vì không thể loại bỏ chuột Mastomys hoàn toàn khỏi môi trường. Các thành viên trong gia đình phải luôn cẩn thận, tránh tiếp xúc với máu và dịch cơ thể khi chăm sóc người bệnh.

6.2 Cơ sở y tế

Trong các cơ sở y tế, nhân viên phải luôn áp dụng các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng tiêu chuẩn. Đặc biệt khi chăm sóc bệnh nhân, bất kể chẩn đoán giả định của họ là gì. Chúng bao gồm

• Vệ sinh tay cơ bản
• Vệ sinh đường hô hấp
• Sử dụng thiết bị bảo vệ cá nhân (để chặn bắn hoặc tiếp xúc với vật liệu bị nhiễm bệnh)
• Thực hành tiêm an toàn và thực hành chôn cất an toàn

Nhân viên y tế chăm sóc bệnh nhân bị nghi ngờ hoặc xác nhận bị sốt xuất huyết Lassa nên áp dụng các biện pháp kiểm soát nhiễm trùng bổ sung. Với mục đích ngăn tiếp xúc với máu và dịch cơ thể của bệnh nhân cũng như các bề mặt hoặc vật liệu bị ô nhiễm như quần áo và giường. Khi tiếp xúc gần (trong vòng 1 mét) với bệnh nhân bị sốt Lassa, nhân viên y tế nên đeo thiết bị bảo vệ mặt (che mặt hoặc khẩu trang y tế và kính bảo hộ), mặc áo choàng dài tay sạch.

Nhân viên phòng thí nghiệm cũng có nguy cơ. Các mẫu lấy từ người và động vật để điều tra nhiễm vi rút Lassa phải được xử lý bởi nhân viên được đào tạo. Và xử lý trong các phòng thí nghiệm được trang bị phù hợp trong điều kiện ngăn chặn sinh học tối đa.

6.3 Người nước ngoài nhập cảnh

Trong những dịp hiếm hoi, du khách từ các khu vực bùng phát bệnh sốt xuất huyết Lassa mang mầm bệnh sang các nước khác. Đặc biệt nếu họ đã từng tiếp xúc ở các vùng nông thôn hoặc bệnh viện ở các quốc gia có bệnh sốt Lassa. Nhân viên y tế khi thấy bệnh nhân nghi bị sốt Lassa cần liên hệ ngay với các chuyên gia trong nước và địa phương để được tư vấn và thu xếp làm xét nghiệm.

Vì là bệnh truyền nhiễm. Nên việc phòng bệnh, đặc biệt là môi trường sống xung quanh cực kỳ quan trọng. Vì vậy, hãy dọn dẹp môi trường xung quanh khu vực mình sống để có thể phòng bệnh tốt nhất bạn nhé.

Bác sĩ Đào Thị Thu Hương