Rối loạn tăng động, giảm chú ý ảnh hưởng thế nào tới trẻ?

Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là một bệnh mạn tính, thường gặp ở trẻ em. Trẻ bị ADHD có triệu chứng thiếu tập trung, hiếu động quá mức và hành vi bốc đồng. Điều này ảnh hưởng nhiều đến các mối quan hệ xung quanh, khả năng học tập của trẻ. Hãy cùng YouMed tìm hiểu thêm qua bài viết sau nhé!

1. Khái quát về rối loạn tăng động, giảm chú ý ở trẻ 

Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là bệnh mạn tính ảnh hưởng đến hàng triệu trẻ em và thường tiếp tục diễn tiến cho đến tuổi trưởng thành. ADHD bao gồm các vấn đề dai dẳng như khó duy trì khả năng tập trung, hiếu động thái quá và có các hành vi bốc đồng.

Trẻ em bị ADHD cũng có thể phải vật lộn với lòng tự trọng thấp. Chúng thường gặp rắc rối với các mối quan hệ xã hội và thành tích học tập kém ở trường. Các triệu chứng đôi khi giảm dần theo tuổi tác. Tuy nhiên, một số người không bao giờ hoàn toàn vượt qua được triệu chứng bệnh.

Mặc dù điều trị sẽ không chữa khỏi hoàn toàn, nhưng nó có thể giúp giảm các triệu chứng bệnh. Điều trị thường bao gồm thuốc và các can thiệp hành vi con người. Chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp ích trong việc cải thiện sức khỏe của người bệnh.

2. Nhận diện triệu chứng rối loạn tăng động, giảm chú ý ở trẻ em.

Các triệu chứng chính của tăng động, giảm chú ý bao gồm hành vi không tập trung và hiếu động quá mức. Các triệu chứng này thường bắt đầu trước 12 tuổi. Ngoài ra, một số trẻ em xuất hiện sớm từ 3 tuổi. Mức độ triệu chứng có thể nhẹ, trung bình hoặc nặng và có thể tiếp diễn đến tuổi trưởng thành.

Rối loạn tăng động, giảm chú ý xảy ra nhiều hơn ở nam so với nữ. Bên cạnh đó, các thay đổi hành vi có thể khác nhau ở nam và nữ. Ví dụ, con trai thường hiếu động hơn và con gái có thể có xu hướng lặng lẽ, vô tâm.

Có ba dạng của tăng động, giảm chú ý:

• Chủ yếu là vô tâm. Phần lớn các triệu chứng rơi vào tình trạng không tập trung.
• Chủ yếu là hiếu động, bốc đồng. Phần lớn các triệu chứng là hiếu động và bốc đồng.
• Kết hợp. Đây là sự pha trộn của các triệu chứng không tập trung và các triệu chứng hiếu động, bốc đồng.

2.1 Vô tâm

Một trẻ nhỏ mắc tăng động, giảm chú ý có khuynh hướng vô tâm có biểu hiện các hành vi:

• Không chú ý đến chi tiết hoặc mắc lỗi bất cẩn trong học tập.
• Gặp khó khăn trong việc tập trung vào các nhiệm vụ học tập hoặc vui chơi.
• Không nghe đối phương nói, ngay cả khi nói chuyện trực tiếp.
• Gặp khó khăn trong việc làm theo sự chỉ dẫn và không hoàn thành việc học hoặc việc vặt khác.
• Gặp khó khăn khi tổ chức các nhiệm vụ và hoạt động.
• Tránh né, không thích các nhiệm vụ đòi hỏi nỗ lực tập trung, chẳng hạn như bài tập về nhà.
• Mất các vật dụng học tập, sách vở, bút chì, hay đồ chơi.
• Dễ bị phân tâm.
• Quên làm một số hoạt động hàng ngày, chẳng hạn như quên làm việc vặt.

2.2 Tăng động và bốc đồng

Trẻ có các triệu chứng hiếu động và bốc đồng có thể thường xuyên:

• Có biểu hiện lo lắng bằng việc chạm tay hoặc chân vào nhau, hoặc vặn vẹo trên ghế.
• Gặp khó khăn khi ngồi trong lớp học hoặc trong các tình huống khác.
• Thường xuyên di chuyển, chuyển động liên tục.
• Chạy xung quanh hoặc leo trèo trong các tình huống không thích hợp.
• Gặp khó khăn khi chơi hoặc thực hiện một hoạt động cần giữ yên tĩnh.
• Nói quá nhiều.
• Ngắt lời, làm gián đoạn người hỏi.
• Gặp khó khăn khi chờ đến lượt của mình.
• Làm gián đoạn hoặc xâm phạm vào các cuộc trò chuyện, trò chơi hoặc hoạt động của người khác.

Hầu hết trẻ em khỏe mạnh đều có biểu hiện vô tâm, hiếu động hoặc bốc đồng ở một số thời điểm. Điển hình trẻ mẫu giáo có thời gian tập trung ngắn. Chúng cũng khó gắn bó lâu dài với một hoạt động. Ngay cả với trẻ lớn và thanh thiếu niên, chúng cũng chỉ chú ý vào những thông tin mà chúng quan tâm đến.

Trẻ không được chẩn đoán mắc ADHD chỉ vì có những biểu hiện khác với trẻ xung quanh. Vì vậy, việc chẩn đoán bệnh cần được xem xét cẩn thận, kĩ lưỡng.

3. Tại sao trẻ lại mắc bệnh ADHD?

Nguyên nhân chính xác gây ra tăng động, giảm chú ý vẫn chưa được làm rõ. Các yếu tố có thể liên quan đến bệnh bao gồm di truyền, môi trường hoặc các vấn đề với hệ thống thần kinh trung ương.

4. Yếu tố nguy cơ nào gây bệnh ADHD?

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ADHD bao gồm:

• Di truyền: Cha mẹ hoặc anh chị em ruột bị ADHD hoặc mắc một rối loạn tâm thần khác.
• Tiếp xúc với môi trường độc hại. Tiếp xúc với chì, được tìm thấy chủ yếu trong sơn và đường ống trong các tòa nhà cũ.
• Mẹ có tiền sử sử dụng ma túy, rượu hoặc hút thuốc trong thai kỳ.
• Sinh non

5. ADHD ảnh hưởng tới cuộc sống của trẻ như thế nào?

Rối loạn tăng động, giảm chú ý có thể làm cho cuộc sống của trẻ trở nên khó khăn hơn. Trẻ bị ADHD:

• Thường phải vật lộn trong lớp học, điều này có thể dẫn đến kết quả học tập thấp. Đồng thời, trẻ phải đối mặt với sự phán xét, kì thị của những đứa trẻ và người lớn khác.
• Có xu hướng gặp nhiều tai nạn và thương tích hơn tất cả các trẻ em không bị ADHD.
• Có xu hướng lòng tự trọng thấp.
• Gặp khó khăn khi giao tiếp và khó được sự chấp nhận từ bạn bè, người lớn.
• Có nguy cơ lạm dụng rượu, ma túy và gây ra các hành vi phạm pháp khác.

ADHD không gây ra các vấn đề tâm lý hoặc phát triển khác. Tuy nhiên, trẻ em bị ADHD có nhiều nguy cơ mắc phải các bệnh lý:

• Rối loạn thách thức chống đối (ODD). Chứng bệnh liên quan hành vi tiêu cực, thách thức và thù địch đối với những người có thẩm quyền.
• Hành vi gây rối. Thể hiện thông qua các hành vi chống đối xã hội như ăn cắp, đánh nhau, hủy hoại tài sản, làm hại người, động vật.
• Giảm khả năng học tập. Bao gồm các vấn đề về đọc, viết, hiểu và giao tiếp.
• Rối loạn sử dụng chất gây nghiện. Bao gồm ma túy, rượu và hút thuốc lá.
• Rối loạn lo âu. Có thể gây lo lắng và hồi hộp quá mức, và bao gồm rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD).
• Rối loạn khí sắc. Bao gồm rối loạn trầm cảm và rối loạn lưỡng cực.
• Rối loạn phổ tự kỉ. Liên quan đến sự phát triển não bộ ảnh hưởng đến cách một người nhận thức và giao tiếp với người khác.
• Rối loạn Tic hoặc hội chứng Tourette. Các rối loạn liên quan đến vận động lặp đi lặp lại hoặc tạo âm thanh không thể kiểm soát dễ dàng (tics).

6. Khi nào trẻ được chẩn đoán bệnh ADHD?

Nhìn chung, trẻ chỉ nên được chẩn đoán rối loạn tăng động, giảm chú ý  khi các triệu chứng đặc trưng của ADHD khởi phát sớm trước 12 tuổi. Đồng thời, các triệu chứng này gây ra các vấn đề nghiêm trọng ở nhà và ở trường.

6.1 Kiểm tra sức khỏe

Không có xét nghiệm cụ thể để chẩn đoán ADHD. Trẻ thường được xác định bệnh thông qua các kiểm tra sức khỏe sau:

• Kiểm tra sức khỏe tổng quát. Giúp loại trừ các nguyên nhân khác có thể gây ra triệu chứng của bệnh.
• Hỏi bệnh. Trẻ sẽ được hỏi các câu hỏi bất kỳ về vấn đề sức khỏe hiện tại, tiền sử bệnh của trẻ, của gia đình và học bạ của trẻ.
• Hỏi trực tiếp hoặc sử dụng bảng câu hỏi. Điều này giúp đưa ra cái nhìn chính xác từ các thành viên trong gia đình, giáo viên, người chăm sóc, người giữ trẻ, và những đối tượng khác biết rõ về trẻ.
• Tiêu chuẩn chẩn đoán ADHD được xác định theo Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Các Loại Rối loạn Tâm thần DSM-5, được xuất bản bởi Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ.
• Thang đánh giá ADHD giúp thu thập và đánh giá thông tin về trẻ.

Các dấu hiệu của tăng động giảm chú ý có thể xuất hiện rất sớm ngay ở tuổi mẫu giáo nhưng chẩn đoán bệnh rất khó khăn vì dễ nhầm lẫn với chậm ngôn ngữ ở trẻ nhỏ.

Việc chẩn đoán bệnh cần phải được đánh giá cẩn thận bởi các bác sĩ chuyên khoa như bác sĩ tâm lý, bác sĩ tâm thần học, bác sĩ nhi khoa và các nhà nghiên cứu bệnh học về ngôn ngữ.

6.2 Các vấn đề khác có triệu chứng giống với ADHD:

Một số vấn đề sức khỏe khác có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng tương tự như ADHD, bao gồm:

• Vấn đề học tập hoặc ngôn ngữ
• Rối loạn tâm lý như trầm cảm hoặc lo âu
• Rối loạn co giật
• Vấn đề về thị lực hoặc thính giác
• Bệnh tự kỉ
• Các vấn đề sức khỏe hoặc thuốc ảnh hưởng đến suy nghĩ hoặc hành vi
• Rối loạn giấc ngủ
• Chấn thương sọ não
• Sự phân biệt đối xử

7. Điều trị bệnh ADHD

Các phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho ADHD ở trẻ bao gồm thuốc, trị liệu hành vi, tư vấn sức khỏe và giáo dục. Các phương pháp điều trị này có thể làm giảm nhiều triệu chứng của ADHD, nhưng không chữa khỏi bệnh. Do đó, chúng ta cần kiên nhẫn để lựa chọn các phương pháp điều trị thích hợp nhất với trẻ.

Nếu con bạn đang được điều trị ADHD, trẻ nên đi khám bác sĩ thường xuyên. Thăm khám đều đặn 3-6 tháng cho đến khi bệnh ổn. Gọi cho bác sĩ, nếu trẻ có biểu hiện như chán ăn, khó ngủ hoặc khó chịu, không cải thiện nhiều so với điều trị ban đầu.

8. Phòng ngừa bệnh ADHD

Để giúp giảm nguy cơ mắc ADHD cho trẻ:

• Khi mang thai, tránh tất cả các yếu tố có thể gây hại cho sự phát triển của thai nhi. Ví dụ: không uống rượu, sử dụng chất gây nghiện hoặc hút thuốc lá.
• Bảo vệ con bạn khỏi tiếp xúc với các chất ô nhiễm và độc tố: khói thuốc lá, sơn chì.
• Giới hạn thời gian tiếp xúc với màn hình của trẻ. Mặc dù vẫn chưa được chứng minh cụ thể, nhưng trẻ em nên hạn chế để tránh tiếp xúc quá nhiều với TV và trò chơi video, trong 5 năm đầu đời.

ADHD – Rối loạn tăng động, giảm chú ý ở trẻ em là một chứng bệnh mạn tính, gây ảnh hưởng nhiều tới cuộc sống của trẻ. Do đó tìm hiểu thông tin về bệnh là điều cần thiết đối với mỗi bậc phụ huynh. Qua những điều Youmed đã cung cấp, mong rằng bạn sẽ có các thông tin cần thiết và hữu ích.

Bác sĩ Phan Văn Giáo