Nhìn phân đoán bệnh: Bí quyết “chẩn bệnh” chính xác chỉ trong vài giây

Nói đến chất thải của cơ thể, chẳng hạn như phân và nước tiểu thì hầu như ai cũng không muốn nhìn và thậm chí còn cảm thấy “ngại” khi nhắc đến. Tuy nhiên, ít ai biết rằng màu sắc, hình dáng và mùi của phân có thể phản ánh rất nhiều điều về sức khỏe, đặc biệt còn giúp bạn nhận biết sớm một vài bệnh lý về tiêu hóa.

Nhìn phân đoán bệnh thông qua hình dáng

Nói về hình dáng của phân, các chuyên gia sức khỏe thường sử dụng biểu đồ phân loại Bristol để đánh giá. Biểu đồ này chia hình dáng của phân thành 7 loại:

1. Phân tách rời, khô cứng và khó đại tiện
2. Phân có hình dáng giống như xúc xích, khô rắn, sần sùi
3. Phân giống xúc xích nhưng có nhiều vết nứt trên bề mặt
4. Phân giống xúc xích hoặc dạng con rắn, phân mềm, mịn
5. Phân mềm và rời từng mảnh
6. Phân lợn cợn, mềm và xốp
7. Phân lỏng hoàn toàn

Trong 7 loại kể trên, hình dáng phân tốt nhất, cho thấy bạn không bị bệnh là số 3 và số 4. Cả 2 loại phân này đều giúp bạn đi ngoài dễ dàng.

Trong khi đó, phân có hình dáng số 1 hoặc số 2 có thể cho thấy bạn đang bị táo bón và việc đi ngoài có thể hơi khó khăn. Lúc này, bạn sẽ cần ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ, uống nhiều nước để phân mềm và dễ di chuyển trong đường tiêu hóa hơn.

Với hình dáng phân ở loại 5, 6, 7 thì bạn đang có dấu hiệu bị tiêu chảy. Nếu tình trạng này kéo dài hơn 4 tuần, rất có thể đây là dấu hiệu ban đầu của một số bệnh lý về tiêu hóa, chẳng hạn như hội chứng ruột kích thích (IBS), bệnh Crohn, không dung nạp lactose….

Nhìn phân đoán bệnh thông qua màu sắc

Về màu sắc, phân người bình thường, khỏe mạnh sẽ có màu từ nâu nhạt đến nâm sẫm. Nguyên nhân là do chịu ảnh hưởng của sắc tố bilirubin, hình thành khi các tế bào hồng cầu bị phá vỡ và từ muối mật.

Ngoài màu nâu, khi đi ngoài, bạn cũng sẽ thấy phân có thể có nhiều màu sắc khác. Nhìn chung, màu sắc của phân có thể bị ảnh hưởng bởi màu sắc của thức ăn mà bạn ăn và trường hợp này không có gì đáng lo. Tuy nhiên, cũng có trường hợp, màu sắc bất thường của phân là dấu hiệu các vấn đề về tiêu hóa. Dưới đây là cách nhìn phân đoán bệnh qua màu sắc của phân:

Phân có màu xanh lá cây đậm

Nguyên nhân khiến phân có màu xanh lá cây thường là do bạn ăn quá nhiều rau hoặc thực phẩm có màu xanh như rau bina, cải xoăn, bông cải xanh…

Ngoài nguyên nhân nhân này thì phân có màu xanh lá cũng có thể là do các thói quen ăn uống như bạn ăn quá nhiều một lần hoặc ăn thức ăn khó tiêu khiến quá trình tiêu hóa diễn ra quá nhanh, dịch mật không kịp chuyển hóa từ màu xanh lá cây sang vàng nâu nên khiến phân có màu sắc bất thường.

Khi đã loại trừ những nguyên nhân ăn uống, hãy nhìn phân đoán bệnh từ màu sắc có phần ít gặp này. Cụ thể, đây rất có thể là dấu hiệu nhiễm trùng, chẳng như vi khuẩn Salmonella, Giardia (một loại ký sinh trùng sống dưới nước) và norovirus. Hoặc cũng có thể là dấu hiệu mắc các bệnh lý về tiêu hóa như bệnh Crohn, bệnh Celiac, hội chứng ruột kích thích hay viêm loét đại tràng…

Phân có màu vàng

Phân có màu vàng hoặc hơi xanh rất thường gặp trong các trường hợp tiêu chảy do nhiễm trùng, bệnh Celiac hoặc đơn giản chỉ là do căng thẳng hoặc lo lắng. Khi quá trình tiêu hóa diễn ra quá nhanh, phân sẽ không có thời gian để thành khuôn cũng như chuyển về màu nâu sẫm vốn có.

Phân có màu vàng cũng có thể do có quá nhiều chất béo trong phân, đặc biệt nếu phân trơn nhầy, mùi như trứng ung. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo bạn đang mắc phải các bệnh lý về tuyến tụy hoặc các bệnh cản trở sự hấp thu chất béo, chẳng hạn nhiễm Giardia, một loại ký sinh trùng có thể gây tiêu chảy, vàng da, sốt…

Ngoài các nguyên nhân về bệnh lý thì cũng giống như tình trạng phân có màu xanh, phân có màu vàng cũng có thể là do bạn ăn nhiều các thực phẩm có màu vàng hoặc cam như cà rốt, nghệ, khoai lang…

Phân có màu đỏ tươi hoặc đỏ sẫm

Bạn nên thận trọng khi nhìn phân đoán bệnh trong trường hợp này. Vì phân màu đỏ thường xuất phát từ những nguyên nhân đáng lo.

Tuy nhiên, trước khi nghĩ đến các bệnh lý thì bạn hãy rà soát lại chế độ ăn. Bởi nếu ăn nhiều các thực phẩm có màu đỏ như cà chua, củ dền, xôi gấc, thanh long đỏ… thì rất có thể đây chính là “thủ phạm”.

Còn nếu chế độ ăn không có những thực phẩm kể trên thì phân có màu đỏ tươi hoặc đỏ sậm có thể là dấu hiệu của các bệnh lý:

• Bệnh trĩ: Nếu máu không lẫn với phân, máu nhỏ giọt và đi cùng với các triệu chứng như ngứa hậu môn, đau rát hậu môn, sưng quanh hậu môn…
• Nứt hậu môn: Có thể bị đau khi đi ngoài, xuất hiện cục u ở hậu môn…
• Viêm ruột (IBD): Có thể gây chảy máu trong đường tiêu hóa và khiến phân có màu đỏ sẫm
• Polyp đại tràng hoặc ung thư đại tràng: Có thể khiến phân có màu đỏ tươi hoặc đỏ sẫm, máu lẫn với phân, có thể kèm theo dịch mủ.

Nhìn phân đoán bệnh khi phân có màu đen

Phân có màu đen cũng có thể khiến nhiều người hoảng sợ. Thế nhưng, đôi khi, tình trạng này có thể chỉ là do ảnh hưởng của việc dùng thuốc. Pepto-Bismol là loại thuốc thường khiến phân có màu sẫm, ngoài ra còn có thể là do thuốc bổ sung sắt hoặc đơn giản là do bạn ăn nhiều quả việt quất.

Tuy nhiên, nếu bạn không dùng thuốc mà phân có màu đen thì đây có thể dấu hiệu xuất huyết từ thực quản, dạ dày hoặc ruột non. Khi gặp phải tình trạng này, máu sẽ trộn lẫn với dịch tiêu hóa và khiến phân có màu đen.

Phân có màu xám, trắng hoặc bạc

Nguyên nhân khiến phân có màu trắng hoặc phân bạc màu có thể là do dùng một lượng lớn thuốc cầm tiêu chảy bismuth subsalicylate và các thuốc chống tiêu chảy khác. Ngoài lý do này thì phân có màu trắng còn có thể là do gan không tạo đủ mật hoặc ống mật có thể bị tắc nghẽn do sỏi hoặc khối u khiến mật không vào được ruột non.

Hiện tượng này cũng rất thường gặp ở những người bị viêm gan hoặc xơ gan. Nếu gặp phải tình trạng này, bên cạnh việc phân có màu trắng thì bạn còn có thể có các triệu chứng như sốt, buồn nôn, ngứa và vàng da, vàng mắt.

Nhìn phân đoán bệnh thông qua mùi

Đã là phân thì phải có mùi hôi và mùi thối này thường xuất phát từ quá trình lên men của hệ vi sinh đường ruột. Bên cạnh đó, mùi của phân cũng có thể chịu ảnh hưởng thì các thực phẩm mà bạn ăn.

Nếu bạn ăn nhiều tỏi và hành tây, phân có thể có mùi nặng hơn do tỏi và hành có chứa sulfat, có thể phân hủy thành các chất có mùi. Còn nếu phân có mùi có trứng thối thì rất có thể là do bạn ăn nhiều thực phẩm chứa lưu huỳnh như sữa, thịt và rượu.

Tuy nhiên, khi ngửi và nhìn phân đoán bệnh, nếu phân có những mùi và dấu hiệu đặc trưng dưới đây thì phải cảnh giác:

Phân có mùi kim loại

Nếu phân có lẫn máu, bạn sẽ thấy phân có mùi tanh của kim loại. Đặc biệt, tình trạng này rất hay đi kèm với việc phân có màu đen như hắc ín. Nhìn phân đoán bệnh trong trường hợp này, triệu chứng cho thấy nhiều khả năng bạn đã bị xuất huyết đường tiêu hóa trên (thực quản, dạ dày hoặc một phần của ruột non). Và nguyên nhân gây ra có thể là do loét dạ dày tá tràng hoặc thậm chí là ung thư thực quản hoặc ung thư dạ dày.

Phân có mùi chua như ôi thiu

Tình trạng này thường đi chung với việc thay đổi thói quen đi ngoài và đi phân lỏng, dính. Các triệu chứng này thường là dấu hiệu cảnh báo các bệnh về nhiễm trùng, chẳng hạn như nhiễm Giardiasis, một loại ký sinh trùng đường ruột.

Không những vậy, tình trạng phân có mùi chua cũng có thể là triệu chứng ban đầu của nhiều bệnh lý như bệnh celiac, bệnh Crohn, viêm tụy mãn tính và các bệnh gây kém hấp thu như xơ nang và nhiễm trùng tụy.

Phân có mùi hơi ngọt

Nguyên nhân khiến phân có mùi hơi ngọt có thể do nhiễm khuẩn Clostridium difficile (còn gọi là C-Difficile hay C.diff). Tình trạng này thường xảy ra sau khi dùng kháng sinh và có thể gây ra các triệu chứng như tiêu chảy, sốt, chán ăn và đau dạ dày.

Nhìn chung, phân được xem là bình thường, khỏe mạnh nếu phân có màu nâu đến nâu nhạt, có mùi hôi, phân mềm, thành khuôn, dễ đi ngoài. Còn nếu phân có hình dáng, màu sắc và mùi bất thường kể trên thì rất có thể là do thực phẩm hoặc thuốc. Tuy nhiên, nếu đi kèm với những triệu chứng khác thì đừng tự nhìn phân đoán bệnh tại nhà, tốt nhất bạn nên đi khám để được chẩn đoán và điều trị.