Nhiễm ký sinh trùng: Dấu hiệu và những điều cần biết.

Nhiễm ký sinh trùng là vấn đề có thể gặp ở mọi đối tượng và mọi nơi trên thế giới. Việt Nam là một quốc gia có khí hậu nóng ẩm, dân số đông đúc và điều kiện môi trường vệ sinh có phần hạn chế, đây là điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của nhiều loại ký sinh trùng khác nhau. Hãy đọc bài viết này để hiểu hơn về những “kẻ xâm lược” tí hon này và cách nhận biết chúng nhé. 

Ký sinh trùng là gì?

Ký sinh trùng là một khái niệm rất rộng. Được dùng để chỉ các loài phải sống dựa trên cơ thể vật chủ. Có thể hiểu đơn giản là chúng vừa “sống bám”, vừa “giành ăn” hoặc trực tiếp “ăn” cơ thể chúng sống. Gồm có nhiều loài khác nhau như: Giun sán, nấm, côn trùng,… 

Ví dụ:

• Giun đũa ký sinh trong cơ thể người, chúng tranh giành dinh dưỡng trong ruột non. 
• Ký sinh trùng sốt rét sống trong hồng cầu người, chúng thu thập dinh dưỡng và sinh sản vô tính ở đây. 
• Ve ký sinh trên chó, hút máu chó để sống. 

Con người thường mắc những loại ký sinh trùng nào?

Ký sinh trùng ở người rất thường gặp với nhiều loài khác nhau: 

• Giun sán: giun đũa, giun móc, giun tóc, giun kim, sản dải, sán lá,…
• Nấm: Nấm móng, nấm tóc, nấm da, lang ben,… 
• Động vật đơn bào: Sốt rét, trùng roi, trùng lông, amip…
• Loài chân khớp: Chấy, ghẻ,… 

Nhiễm ký sinh trùng biểu hiện như thế nào?

Do tính chất đa dạng loài đã nói ở trên, nhiễm ký sinh trùng có thể biểu hiện nhiều triệu chứng khác nhau. Chúng ta sẽ đề cập với một số dấu hiệu có phần mơ hồ nhưng có giá trị chỉ ra có thể mình đã bị nhiễm ký sinh trùng, một số loại ký sinh trùng thường gặp sẽ được đề cập trong bài khác: 

• Sốt kéo dài. 
• Rối loạn tiêu hoá: tiêu chảy, táo bón, chướng bụng đầy hơi,…
• Đau cơ. 
• Còi cọc, xanh xao, suy dinh dưỡng, đặc biệt là trẻ em (nhất là tuổi đi nhà trẻ).
• Hay ngứa.
• Nổi sẩn, mề đay.
• Nghiến răng khi ngủ.

Bệnh nhiễm ký sinh trùng đôi khi rất nặng nề nhất là trên các đối tượng đặc biệt như suy giảm miễn dịch. Một số bệnh cảnh đặc biệt như: Giun lạc chỗ ở những cơ quan quan trọng, tắc ruột, tắc ống mật, viêm não, viêm phổi,…. Những trường hợp này, cần có sự can thiệp của bác sĩ chuyên khoa Truyền Nhiễm.

Ký sinh trùng vào cơ thể qua những con đường nào? 

Nguồn nước: 

Là một yếu tố rất quan trọng, vòng đời của nhiều loài kí sinh trùng có giai đoạn ấu trùng sống trong nước và ký sinh ở tôm, cua, cá. Ngoài ra nước bẩn còn chứa nhiều loài đơn bào như amip, trùng roi,… 

Lây nhiễm chéo giữa người – người: 

Tiếp xúc trực, gián tiếp giữa người – người là con đường lây nhiễm ký sinh trùng phổ biến. nhiều loại ký sinh trùng lây lan quan tiếp xúc da, nhiều loài lây lan qua đường tiêu hoá, khi không vệ sinh sạch sẽ, các đồ vật chung sẽ là nguồn gốc cho việc lây truyền. 

Một số kí sinh trùng lây qua đường tình dục. 

Động vật: 

Nhiều loài ký sinh sống trên động vật. Ôm hôn, vuốt ve, tiếp xúc với phân của chúng sẽ khiến người đó là vật chủ kế tiếp. 

Thực phẩm: 

Nguồn thực phẩm không vệ sinh, hoặc khâu chế biến không đảm bảo sẽ là trung gian truyền ký sinh trùng. Đặc biệt là thịt, hải sản, rau… Nguy cơ này tăng vọt ở những đối tượng có thói quen ăn tái, sống,…

Du lịch:

Một số loại kí sinh trùng chỉ ưu thế ở một vài quốc gia hay khu vực. Du khách từ một khu vực khác có thể mang ký sinh trùng ưu thế ở nơi mình tới hoặc là trung gian mang ký sinh trùng từ nơi du lịch về nhà.

Những ai là đối tượng dễ nhiễm ký sinh trùng?

Thực tế trong điều kiện ở Việt Nam, tất cả chúng ta đều là đối tượng rất dễ nhiễm, đặc biệt là giun sán. Do đó, Bộ Y Tế Việt Nam khuyến cáo xổ giun định kỳ. Tuy nhiên, nguy cơ nhiễm ký sinh trùng sẽ tăng cao ở các đối tượng sau: 

• Sống trong khu vực đông đúc, kém vệ sinh. 
• Trẻ em đi nhà trẻ. 
• Nuôi thú cưng, đặc biệt là có thói quen thả rông thú nuôi. 
• Có lối sống tình dục không lành mạnh. 
• Người suy giảm miễn dịch như nhiễm HIV, Đái tháo đường, dùng thuốc ức chế miễn dịch,… 
• Hay đi du lịch, đặc biệt là du lịch Châu Phi. 
• Thói quen ăn thịt tái, sống như rau sống, gỏi, tiết canh, sushi,..

Điều trị và phòng ngừa nhiễm ký sinh trùng như thế nào?

Điều trị

Chúng ta đã có nhiều thuốc điều trị ký sinh trùng, chúng tỏ ra rất hiệu quả trong nhiều trường hợp. Việc điều trị sẽ tuỳ thuộc vào loài ký sinh và mức độ bệnh. 

Phòng ngừa

Bệnh có thể đơn giản, nhưng cũng có thể dai dẳng khó giải quyết, và cũng có thể cấp tính nguy hiểm, nên việc phòng ngừa bao giờ cũng có lợi ích rõ rệt: 

• Xổ giun định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ, tốt nhất đừng tự ý tẩy giun. Hãy đến gặp bác sĩ để có tư vấn đúng, vì việc xổ giun đôi khi không đơn giản như bạn nghĩ. Bác sĩ sẽ cân nhắc dựa vào: tuổi (đặc biệt là trẻ em), tình hình nhiễm tại khu vực, có chống chỉ định không. 
• Chăm sóc sạch sẽ và quản lý thú nuôi hợp lý. 
• Liên hệ cơ quan y tế dự phòng để được hướng dẫn đúng khi chuẩn bị đi du lịch. 
• Rửa tay khi chế biến, khi ăn, sau khi vệ sinh là một phương pháp đơn giản nhưng tỏ ra rất có hiệu quả. 
• Đời sống tình dục lành mạnh. 
• Sử dụng nguồn thực phẩm và nguồn nước vệ sinh. Chế biến theo quy định vệ sinh an toàn thực phẩm.
• Hạn chế những thực phẩm sống như gỏi, tiết canh,…

Nhiễm ký sinh trùng gần như là vấn đề “ai cũng gặp”. Hãy tuân thủ đúng vệ sinh an toàn thực phẩm và xổ tẩy giun theo hướng dẫn. Khi có các dấu hiệu nghi ngờ kể trên, đừng ngại tìm đến bác sĩ để có tư vấn đúng. Không phải tất cả các dấu hiệu trên đều là của nhiễm ký sinh trùng, nhưng là những biểu hiện mơ hồ có thể bị bỏ lơ. Đừng chủ quan nhé. 

Bác sĩ Đinh Gia Khánh