Giãn ống tuyến vú: Nỗi lo của phụ nữ

Giãn ống tuyến vú (Mammary ductal ectasia – MDE) là một vấn đề thường gặp của vú. Có những câu hỏi đã được tranh cãi từ rất lâu bên cạnh bệnh lý này. Liệu đây có phải là một dạng tổn thương do nhiễm trùng gây ra? Giãn ống tuyến vú có gây ung thư vú hay không? Chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu về bệnh lý này và trả lời những câu hỏi trên nhé.

1. Giới thiệu

Giãn ống tuyến vú là một bệnh lý lành tính ở vú. Cũng như tên gọi của nó, đây là hiện tượng ống tận của tuyến vú bị giãn ra.

Như hình mô tả, ta có thể thấy rõ cấu trúc sơ bộ của vú. Có nhiều thùy vú, trong mỗi thùy vú gồm các ống tận trong thùy, bên ngoài là ống tận ngoài thùy giúp dẫn sữa từ thùy vú tạo ra. Các ống ngoài thùy dẫn ra các ống tuyến vú lớn hơn, cuối cùng tập trung ở đầu ti.

Giãn ống tuyến vú nhẹ (mild) về bản chất không phải bệnh lý. Đó chỉ là hiện tượng diễn tiến bình thường của phụ nữ khi về già. Nhưng tại sao đôi khi người ta vẫn nhắc về việc chẩn đoán, xét nghiệm, thậm chí là điều trị vấn đề lẽ ra là “sinh lý” này?

Bởi vì trong nhiều trường hợp, giãn ống tuyến vú thường đi kèm theo hiện tượng viêm xung quanh ống tận tuyến vú bị giãn – periductal inflammation. Các triệu chứng thay phiên xuất hiện, gồm chảy dịch bất thường, đau vú, núm vú bị tụt… Tất cả những vấn đề trên đều gợi ý cho một tổn thương bệnh lý, thậm chí là ung thư.

Do vậy, các bác sĩ sản phụ khoa phải hỏi bệnh, thăm khám cẩn thận, cũng như đưa ra nhũng xét nghiệm để loại trừ các bệnh lý khác. Từ đó, họ có thể chẩn đoán đây là một hiện tượng sinh lý của bệnh nhân.

Việc điều trị đôi khi là cần thiết, vì có thể có một nhiễm trùng thật sự hoặc đi kèm bệnh lý ác tính.

1.1. Sự hiện diện của giãn ống tuyến vú

Giãn ống tuyến vú bắt gặp ở khoảng 25% phụ nữ và khoảng 50% trong đó là phụ nữ trên 60 tuổi.

Như những số liệu trên, ta thấy, giãn ống tuyến vú gặp chủ yếu ở phụ nữ quanh mãn kinh (sắp và đã mãn kinh). Tuy nhiên, tình trạng đôi khi cũng có thể gặp ở phụ nữ trẻ tuổi (30 tuổi), thậm chí hiếm hơn là ở bé gái và đàn ông.

Đa số trường hợp (66%) giãn ống tuyến vú không có triệu chứng.

1.2. Tại sao giãn ống tuyến vú hay được gọi là viêm vú quanh ống tuyến (periductal mastitis)?

Một số trường hợp giãn ống tuyến vú có xuất hiện hiện tượng viêm quanh ống. Điều này sẽ làm xuất hiện triệu chứng bất thường ở vú. Triệu chứng lâm sàng của giãn ống tuyến vú trong một số trường hợp khá tương tự như viêm vú quanh ống tuyến, đôi khi còn giống với cả ung thư vú.

>>> Xem thêm: Dấu hiệu cảnh báo sớm ung thư vú mọi chị em phụ nữ cần biết

Thậm chí, có trường hợp xuất hiện viêm vú quanh ống ở đối tượng giãn ống tuyến vú.

Do đó, người ta có thể dùng 2 cụm từ giãn ống tuyến vú và viêm vú quanh ống để thay thế lẫn nhau. Tuy nhiên, điều này chỉ đúng trong trường hợp chẩn đoán chưa rõ ràng. Chẩn đoán cuối cùng trước điều trị bắt buộc phải phân biệt rõ 2 vấn đề này.

Như vậy, về bản chất, đây là 2 bệnh lý riêng biệt.

Có giả thiết cho rằng, sự nhiễm trùng trong bệnh lý viêm vú quanh ống dẫn đến giãn ống tuyến vú. Điều này đã được chứng minh là sai lầm.

2. Giãn ống tuyến vú có dẫn đến ung thư hay không?

Như đã nói, bản chất của nó là một hiện tượng sinh lý tự nhiên, hoàn toàn không liên quan đến diễn tiến ung thư. Tuy nhiên, không loại trừ trường hợp ung thư vú và giãn ống tuyến vú xuất hiện cùng lúc.

3. Triệu chứng 

Việc lý giải từng triệu chứng của bệnh nhân sau đó tập hợp chúng lại sẽ cho thấy một bức tranh toàn vẹn và chính xác nhất với từng đối tượng.

Giãn ống tuyến vú có những triệu chứng không hề đặc trưng hay dễ dàng trùng lắp với bệnh lý khác. Giống như ung thư vú không phải là một bệnh lý hiếm gặp, viêm vú và giãn ống tuyến vú cũng vậy. 

Triệu chứng của giãn ống tuyến vú rất đa dạng và khác nhau ở từng đối tượng. Do đó, chẩn đoán và điều trị của bác sĩ sẽ bám theo từng triệu chứng cụ thể mà bệnh nhân có.

>>> Xem thêm: Đau vú: Mười nguyên nhân thường gặp

3.1. Chảy dịch bất thường ở núm vú

80% phụ nữ xuất hiện tình trạng này ít nhất một lần trong suốt cuộc đời của họ. Tình trạng có thể rất khó chịu, đặc biệt là khi dịch chảy ra nhiều bất thường hoặc tái phát, kéo dài. Việc chảy dịch cũng có thể làm bệnh nhân hoảng sợ, đặc biệt là khi dịch chảy đỏ như máu.

Hầu hết tình trạng chảy dịch núm vú là lành tính. Tuy nhiên, có đến 15% trường hợp là ác tính.

Về mặt sinh lý, chảy dịch tuyến vú là biểu hiện thường gặp nhất trong các trường hợp giãn ống tuyến vú có triệu chứng. Màu sắc dịch tiết thường là: vàng, trắng, xanh lá cây, nâu, xanh – đen. Tính chất dịch tiết thường là đặc, sệt, đôi khi tương tự như kem đánh răng.

Những dấu hiệu của dịch tiết dẫn đến nghi ngờ ung thư vú:

• Tự chảy dịch (không mang thai, không có chấn thương, kích thích từ bên ngoài).
• Chảy dịch một bên.
• Chỉ có một lỗ ra của dịch tiết.
• Chảy dịch như máu, nước loãng.
• Dịch ra liên tục, kéo dài.

Khi có những dấu hiệu này, bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm hình ảnh để kiểm tra các tổn thương ung thư.

• Chụp nhũ ảnh.

• Siêu âm vú.
• Đôi khi, MRI vú, sinh thiết vú là cần thiết.

3.2. Đau vú

Triệu chứng này được phân loại thành 3 nhóm:

• Do các nguyên nhân ngoài vú (gần vú, chứ không do vú gây ra).
• Đau vú chu kỳ.
• Không liên quan chu kỳ.

Trong đó, đau vú do các nguyên nhân ngoài vú gây ra thường gặp như:

• Herpes.
• Viêm sụn sườn.
• Thiếu máu cơ tim cục bộ.
• Kích thích màng phổi.
• Trào ngược dạ dày thực quản.
• Gãy xương sườn.

Đau vú chu kỳ

Đau vú chu kỳ chiếm khoảng 66% trường hợp, thường liên quan đến thay đổi hormone của bệnh nhân. Điển hình nhất là trước khi hành kinh 1 tuần, bệnh nhân sẽ xuất hiện đau vú. Đau thường ở cả 2 bên vú, có thể đau nhiều, nhất là 1/4 trên ngoài vú.

Ngoài ra, đau vú theo chu kỳ có thể xuất hiện ở các bệnh nhân sử dụng thuốc tránh thai.

>>> Xem thêm: Đau vú: Chẩn đoán, điều trị và cách để làm giảm cơn đau tại nhà

Đau vú không theo chu kỳ

Chiếm 33% trường hợp. Giãn ống tuyến vú là một trong những nguyên nhân gây ra đau vú không theo chu kỳ. Chính hiện tượng viêm quanh vú khiến cho triệu chứng này xuất hiện.

Viêm vú quanh ống cũng gây ra đau vú, cơ chế chính cũng là viêm. Tuy nhiên, viêm vú quanh ống thường là do bệnh lý nhiễm trùng gây ra.

Các tình trạng viêm vú nói chung này thường có những biểu hiện kèm theo như: sưng, nóng, đỏ vú. Đôi khi, bệnh nhân có thể có sốt.

Do có nhiều nguyên nhân gây ra, nên khi bệnh nhân đến khám vì đau vú, bác sĩ sẽ thăm khám vú để trả lời các câu hỏi:

• Đau có thật sự là do nguyên nhân ở vú hay không?
• Có phải là viêm vú hay không?
• Những bất thường trên vú gợi ý ung thư như: sờ được khối u, thay đổi màu da ở vú, núm vú rỉ dịch máu?

Vì các bệnh lý viêm vú thường gặp trong trường hợp này, do đó, siêu âm thường là phương tiện được lựa chọn. Tùy trường hợp có thể phối hợp nhũ ảnh hoặc không.

3.3. Sờ thấy khối u ở vú

Dễ hiểu rằng, có một nỗi lo sợ chung ở bệnh nhân tự sờ thấy/được khám thấy khối u ở vú. Câu hỏi bắt buộc phải trả lời cho bệnh nhân là liệu đây là khối u lành hay ác tính. 90% các khối u vú ở độ tuổi 20 – 50 là lành tính. 

>>> Xem thêm: Sờ thấy khối u ở vú: Tôi phải làm gì?

Ở đối tượng giãn ống tuyến vú, khối u ở vú xuất hiện do:

• Những ống giãn to được sờ thấy.
• Abcess do viêm vú quanh ống.

Khi bệnh nhân đến khám vì có khối u ở vú, bắt buộc bác sĩ phải thăm khám thật kỹ lưỡng và thực hiện xét nghiệm và/hoặc thủ thuật.

Xét nghiệm được ưu tiên sử dụng ở phụ nữ trẻ < 30 tuổi là siêu âm vú. Xem xét nhũ ảnh nếu khó khảo sát trên siêu âm. Có thể sử dụng sinh thiết lõi kim để đánh giá bản chất của khối u vú.

Đối với phụ nữ từ 30 tuổi trở lên, nhũ ảnh thường là lựa chọn hàng đầu. Người ta sẽ phân độ u vú theo bảng BI-RADS.

3.4. Núm vú bị kéo vào trong

Các tình trạng gây ra như giãn ống tuyến vú, viêm vú quanh ống, abcess vú, viêm vú do lao đều có thể gây ra tụt núm vú vào trong. Ngoài ra, ung thư vú cũng gây ra tình trạng này. Tụt núm vú có thể xảy ra sau phẫu thuật tạo hình vú (cắt ung thư) hoặc sinh thiết vú.

Triệu chứng này bắt buộc bác sĩ phải thực hiện siêu âm vú, nhũ ảnh và sinh thiết vú khi có tổn thương nghi ngờ ung thư.

Như vậy, dễ thấy rằng:

Với những bệnh nhân có triệu chứng ở vú, điều bác sĩ cần loại trừ đầu tiên đó là các nguyên nhân ác tính.

4. Điều trị

Các trường hợp giãn ống tuyến vú được điều trị triệu chứng là chính.

4.1. Đối với triệu chứng tiết dịch núm vú

Trà hoặc cà phê có thể giúp triệu chứng cải thiện. Tuy nhiên, thời gian điều trị có thể lên tới 6 – 9 tháng, đồng thời không có đủ nghiên cứu chứng minh lợi ích của việc điều trị này.

4.2. Đau vú

Dùng Bromocriptin điều trị trong 2 tuần, kéo dài với liều thấp trong 6 tháng nếu có tái phát.

Kháng sinh chỉ được cân nhắc trong trường hợp đau vú nhiều. Kháng sinh được lựa chọn là metronidazole và flucloxacillin, nhằm tiêu diệt vi khuẩn kỵ khí và Staphylococci. Erythromycin là lựa chọn thứ 2.

4.3. Phẫu thuật

Bệnh nhân có chỉ định phẫu thuật cắt bỏ ống vú bị giãn khi:

• Núm vú tiết dịch trắng sữa, có màu, máu hoặc dịch tiết loãng.
• Để kéo núm vú tụt ra ngoài.
• Chẩn đoán khối u vú nghi ngờ.
• Áp xe.
• Đường rò.
• Chàm vú (do dịch tiết từ núm vú gây ra).

Nguyên nhân triệu chứng giãn ống tuyến vú tái phát sau phẫu thuật

• Hang áp xe còn tồn tại – chưa phẫu tích hết.
• Còn những ống tuyến vú giãn ở đoạn gần núm vú chưa bị cắt.
• Ống tuyến vú xa giãn nhưng chưa bị cắt.

5. Kết luận

Giãn ống tuyến vú là một diễn tiến sinh lý thường gặp ở phụ nữ lớn tuổi. Giãn ống tuyến vú có thể bị nhiễm trùng chồng lấn lên.

Dù được phân vào cùng một nhóm với viêm vú quanh ống nhưng đôi khi, bác sĩ vẫn nhầm lẫn 2 bệnh lý riêng biệt này với nhau.

Viêm vú quanh ống chủ yếu gặp ở phụ nữ trẻ trong độ tuổi sinh đẻ. Còn giãn ống tuyến vú chủ yếu do sự lão hóa ống tuyến vú gây nên.

Chẩn đoán giãn ống tuyến vú thường dựa vào siêu âm vú. Phát hiện giãn ống tuyến vú thường là vô tình do đa số trường hợp không có triệu chứng.

Khi có triệu chứng, bắt buộc phải loại trừ ung thư vú đi kèm.

Điều trị giãn ống tuyến vú chủ yếu là giảm triệu chứng cho bệnh nhân.

Bác sĩ Nguyễn Đoàn Trọng Nhân