Gãy cành tươi: Chấn thương thường gặp ở trẻ

Trong bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu về thuật ngữ “gãy cành tươi”. Nếu bạn đã là bố mẹ của các em nhỏ thì bạn nên đặc biệt quan tâm vấn đề này. Bởi vì gãy cành tươi rất thường gặp ở trẻ em, nhất là độ tuổi dưới 10. Cũng như hậu quả và biến chứng để lại rất nghiêm trọng nếu trẻ không được xử trí đúng cách. Do đó, bạn nên trang bị kiến thức cơ bản về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, cách sơ cứu cũng như phòng ngừa.

Trẻ em thường hiếu động nên “tai nạn” là điều khó tránh khỏi. Những thông tin dưới đây hi vọng giúp ích cho bạn trong trường hợp cần thiết. Tất cả nhằm hỗ trợ tốt nhất cho sức khỏe cũng như sự phát triển toàn diện của con em bạn.

1. Gãy cành tươi là gì?

Gãy cành tươi là một loại gãy xương mà xương chịu lực uốn cong dẫn đến nứt gãy. Áp lực gây ra sự gãy xương không tách nó thành từng mảnh. Chúng thường được gọi là gãy xương một phần hoặc không hoàn toàn. Chỉ gãy một phần ở thân xương trong đó vỏ xương một bên bị gián đoạn. Bên còn lại vỏ xương vẫn còn nguyên.

1.1. Nguyên nhân gì dẫn đến gãy cành tươi?

Gãy cành tươi xảy ra phổ biến nhất khi ngã trong tư thế cánh tay bị dang ra. Có thể gặp do các loại chấn thương như va chạm, chấn thương với một vật thể nào đó.

Nguy cơ

• Suy dinh dưỡng,cụ thể là thiếu vitamin D.
• Trẻ em.

Cơ chế

Gãy xương cành tươi xảy ra khi lực tác dụng lên xương dẫn đến sự uốn cong của xương. Tuy nhiên, lực uốn được áp dụng không làm gãy xương hoàn toàn. Thường bề mặt lồi bị gãy còn bề mặt lõm của xương uốn vẫn còn nguyên. Có thể hình dung qua hình ảnh bẻ gãy một cành cây tươi.

1.2. Đối tượng nào dễ bị gãy xương cành tươi?

Chúng ta thường bắt gặp gãy cành tươi ở trẻ em, đặc biệt ở độ tuổi dưới 10. Vì sao lại thế? Xương trẻ em phần lớn là sụn chưa cốt hóa, sụn này có chức năng kéo dài xương trong quá trình phát triển của trẻ. Nên xương trẻ em thường mềm hơn và linh hoạt hơn xương người lớn. Khi chịu lực tác động nó không dễ gãy thành mảnh rời mà chỉ gãy một phần.

Tuy nhiên gãy cành tươi có thể xảy ra ở mọi độ tuổi, kể cả người lớn. Tỷ lệ bị gãy xương tương đương ở nam và nữ.

Thông thường nhất, chúng xảy ra ở cẳng tay và cánh tay. Điều này là do phản xạ khi ngã, đứa trẻ sẽ chống tay. Với tần suất ít hơn, còn có thể gặp ở mặt, ngực, xương bàn chân và hầu như mọi xương trong cơ thể.

2. Triệu chứng – chẩn đoán gãy cành tươi

Dấu hiệu đầu tiên của gãy xương cành tươi có thể là một cơn đau lan rộng sau chấn thương ở trẻ. Cơn đau này không giảm mà tăng dần theo thời gian. Dưới đây là cách nhận biết khi gãy xương cành tươi. Có thể là nguyên nhân gây ra sự khó chịu thay vì các vết bầm tím hoặc bong gân. Thấy khi các bộ phận cơ thể tiếp xúc với bất kỳ lực bất ngờ nào:

• Xuất hiện uốn cong ở chi bị thương
• Không thể đặt bất kỳ trọng lượng hoặc áp lực lên khu vực tổn thương
• Khó chịu nghiêm trọng kéo dài hơn một hoặc hai ngày

Tốt nhất là gặp bác sĩ càng sớm càng tốt nếu có cảm giác đau nhức. Bất kỳ sự chậm trễ trong việc nhận chăm sóc y tế có thể làm phức tạp quá trình điều trị và chữa lành

Để chuẩn bị cho cuộc trò chuyện của bạn với bác sĩ, bạn có thể viết một danh sách nhanh bao gồm:

• Triệu chứng của con bạn: đau dai dẳng vùng bị tổn thương, giảm khả năng vận động, sưng nề, biến dạng…
• Chấn thương xảy ra như thế nào
• Các bác sĩ nên được thông báo trước về bất kỳ dị ứng hoặc phản ứng đã biết nào mà con bạn đã từng bị. Ví dụ dị ứng loại thuốc cụ thể nào? Điều này thật sự quan trọng trong quá trình điều trị. Nó giúp ngăn ngừa hoặc giảm thiểu bất kì biến chứng nào xảy ra.
• Bất kỳ câu hỏi nào khác bạn muốn hỏi bác sĩ.

Nếu con bạn bị đau đáng kể hoặc dị dạng rõ ràng, bạn có thể đến thẳng phòng cấp cứu hoặc phòng khám chăm sóc khẩn cấp để bác sĩ kiểm tra. Bác sĩ sẽ kiểm tra khu vực chấn thương. Con bạn có thể được yêu cầu di chuyển ngón tay của mình để kiểm tra tổn thương thần kinh. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra các khớp trên và dưới chỗ gãy xương.

Các bác sĩ xem xét các yếu tố sau đây trước khi đi đến chẩn đoán cuối cùng:

• Mức độ khó chịu của bệnh nhân
• Bao nhiêu bệnh nhân hiện có thể di chuyển chi theo yêu cầu của bác sĩ
• Khả năng của bệnh nhân để thao tác các phần phụ bên ngoài như ngón tay hoặc ngón chân
• Chấn thương khớp liên quan ở các khu vực xung quanh

X-quang có thể tiết lộ hầu hết các gãy xương. Ở trẻ em cần được chụp toàn bộ 2 khớp trên và dưới ổ gẫy. Chụp đối xứng hai bên (Chụp cả bên không tổn thương để so sánh. Do ở trẻ nhỏ,  nếu có tổn thương đầu xương dài mà xương cốt hoá, chỉ là sụn thì không xuất hiện trên x – quang, nên chẩn đoán sẽ gặp khó khăn, cần có phim bên lành để so sánh)

3. Biến chứng gãy cành tươi

Biến chứng có thể xảy ra từ gãy xương cành tươi:

• Tổn thương bất kỳ dây thần kinh hoặc mạch máu xung quanh vị trí chấn thương
• Chảy máu bất ngờ
• Nhiễm trùng xảy ra trong hoặc xung quanh vị trí chấn thương
• Biến dạng chi trong quá trình lành xương

Điều mà đa số phụ huynh lo sợ nhất là từ gãy cành tươi chuyển sang gãy hoàn toàn. Đây cũng là một trong những mối quan tâm lớn nhất đối với các bác sĩ khi điều trị gãy xương cành tươi. Nếu không được điều trị đúng cách rất dễ dẫn đến gãy hoàn toàn. Các biến chứng của gãy xương hoàn toàn thì nguy hiểm hơn nhiều:

• Biến chứng tức thì:

Shock, gãy hở, chèn ép khung, tím ngay khi nắn..

• Biến chứng sớm:

Rối loạn dinh dưỡng, hội chứng Volkman (tình trạng biến dạng của bàn tay, ngón tay, cổ tay xảy ra do chấn thương như: gãy xương, chấn thương đè nát, bỏng và các chấn thương động mạch.. Sau các chấn thương này, sự lưu thông máu giữa động mạch và tĩnh mạch sụt giảm ở cẳng tay gây ra lưu lượng máu giảm và thiếu oxy máu dẫn đến tổn thương cho cơ bắp, thần kinh và nội mạc mạch máu. Tình trạng này làm rút ngắn (co cứng) các cơ bắp ở cẳng tay).

• Biến chứng muộn:

Liệt thần kinh, vẹo trục và can lệch, tiêu chỏm hoặc đầu xương sụn, viêm xương, khớp giả, di lệch xương, biến dạng chi

4. Điều trị gãy cành tươi

Cấp cứu

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của gãy xương cành tươi, bác sĩ có thể cần phải duỗi thẳng xương bằng tay, chỉnh về đúng vị trí để xương lành đúng cách. Con bạn sẽ nhận được thuốc giảm đau và có thể thuốc an thần cho động tác này.

Bó bột

Gãy xương cành tươi có nguy cơ dẫn đến gãy xương hoàn toàn cao. Nên các loại gãy xương này đều cần bất động, để cố định xương trong một khoảng thời gian điều trị lành thương. Hầu hết bác sĩ sẽ khuyên bạn nên đặt nẹp đúc (bó bột) hoặc nẹp có thể tháo rời để ngăn chặn gãy hoàn toàn xảy ra.

Việc cố định bằng cách bó bột xương gãy sẽ kéo dài khoảng sáu tuần. Cách điều trị này phụ thuộc vào vị trí gãy xương, tùy vào gãy đoạn xa hay đoạn gần mà có loại bột phù hợp. Bệnh nhân bị gãy xương ở đoạn gần cần phải theo dõi chỉnh hình thường xuyên hơn do tính chất không ổn định của chúng và tăng khả năng gập khúc cao cũng như dễ dịch chuyển hơn

Nẹp

Nẹp có thể tháo rời cũng hoạt động tốt hơn trong các khu vực cần di chuyển nhiều hơn, như cổ tay. Đặt một dụng cụ chỉnh hình linh hoạt hơn tại chỗ giúp nó không bị cứng và bất động trong quá trình chữa bệnh . Đó là những trường hợp trẻ đau ít, được theo dõi sát với sự chăm sóc của gia đình. Lợi ích của nẹp tháo rời có thể ít tốn kém hơn và con bạn có thể tháo nó ra một cách nhanh chóng khi đi tắm.

Phẫu thuật

Họ cũng có thể đề nghị phẫu thuật nếu họ cảm thấy nguy cơ gãy hoàn toàn sắp xảy ra. Đây là các tùy chọn phẫu thuật cho gãy cành tươi:

• Đặt một thanh kim loại bên trong xương
• Gắn một tấm kim loại xung quanh vết nứt bằng ốc vít

Các bác sĩ điều trị cho bệnh nhân trẻ tuổi sẽ quan tâm nhất đến gãy xương xảy ra xung quanh sụn tăng trưởng. Đây là những vùng mô nằm quanh đầu xương dài ở trẻ em và thanh thiếu niên. Các sụn tăng trưởng này có vai trò xác định hình dạng và chiều dài xương sẽ đạt được khi trẻ trưởng thành hoàn toàn, quyết định đến chiều cao và sự cân đối 2 bên của trẻ.

Thời gian phục hồi cho gãy xương cành tươi rất thay đổi. Tùy theo mức độ nghiêm trọng của chấn thương và nếu cần can thiệp phẫu thuật. Hầu hết các gãy xương lành trong vòng bốn đến tám tuần. Các bác sĩ sẽ kê toa thuốc như ibuprofen hoặc acetaminophen để giảm bớt sự khó chịu. Họ cũng sẽ tìm kiếm bất kỳ vấn đề phát sinh từ quá trình chữa bệnh.

Theo dõi

Bệnh nhân sẽ được yêu cầu quay lại để kiểm tra để các bác sĩ có thể kiểm tra vết thương đang lành như thế nào. X-quang được yêu cầu trong một vài tuần để đảm bảo gãy xương được chữa lành đúng cách. Để kiểm tra sự liên kết của xương và để xác định khi nào không cần phải bó bột nữa.

5. Phòng ngừa gãy cành tươi

Chúng ta sau khi biết nguyên nhân, cơ chế dẫn đến gãy cành tươi cũng như biến chứng nguy hiểm của nó thì có thể chủ động phòng ngừa. Để hạn chế gãy xương xảy ra hoặc giảm thiểu biến chứng. Ta cần:

• Tìm phương pháp giảm các tai nạn do chấn thương hoặc không do chấn thương, tai nạn trong thể thao.
• Giảm các va chạm ở các trẻ nhỏ, tránh các hoạt động có nguy cơ té ngã cao khi điều trị gãy xương…

Cách tốt nhất để ngăn ngừa thương tích trong tương lai xảy ra là: Có dụng cụ bảo hộ khi tham gia các hoạt động hoặc môn thể thao có nguy cơ cao bị gãy xương. Mặc dù, có thể khó theo dõi các hoạt động hàng ngày của trẻ em để ngăn chặn điều này xảy ra, đặc biệt là ở trường hoặc trên sân chơi.

Nếu xảy ra gãy cành tươi, đòi hỏi đánh giá ngay và bất động ngay lập tức để ngăn ngừa gãy xương tái phát, gãy xương hoàn toàn hoặc di lệch

6. Tóm lại

Thông thường, gãy cành tươi có tiên lượng là tốt. Phần lớn các vết gãy xương cành tươi lành tốt mà không có thay đổi chức năng hoạt động của chi bị thương. Tuy nhiên, nếu không được cố định đúng cách và không theo dõi chỉnh hình đúng cách, có nguy cơ gập khúc, gãy hoàn toàn và di lệch gãy xương

Bất cứ ai nghi ngờ rằng họ đang bị gãy xương nên được chăm sóc y tế ngay lập tức. Bất kỳ sự khó chịu nào kéo dài trong một thời gian dài nên được xem xét ngay. Nguyên nhân có thể là một vết bầm tím hoặc một loại nào đó. Không điều trị gãy xương cành tươi đúng cách có thể dẫn đến các biến chứng không hồi phục và khiến bệnh nhân bị biến dạng vĩnh viễn.

Qua bài viết này hi vọng có thể cung cấp những thông tin cần thiết cho bạn. Đừng để những biến chứng không đáng có xảy ra với những đứa trẻ của bạn!

Bác sĩ Nguyễn Đoàn Trọng Nhân