Đặt vòng tránh thai: bạn đã thật sự hiểu rõ?

Tránh thai bằng đặt vòng (hay còn gọi là dụng cụ tử cung) đã trở nên rất phổ biến. Vòng tránh thai là một trong những phương pháp tránh thai tạm thời, thường được dùng rộng rãi ở những nước đang phát triển vì đơn giản, rẻ tiền và hiệu quả. Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp để thực hiện. Do đó, bạn cần tìm hiểu kỹ thông tin, đặc biệt là ưu nhược điểm và đối tượng chống chỉ định trước khi quyết định có đặt vòng tránh thai hay không.

1. Các loại vòng tránh thai

Vòng tránh thai còn được gọi là dụng cụ cổ tử cung (IUD). Đây là một dụng cụ bằng nhựa, có hình chữ T, được gắn một vòng nhỏ ở dưới cùng hoặc bằng đồng được đặt vào trong lòng tử cung của bạn.

Có 3 nhóm IUD

• IUD trơ
• IUD chứa đồng
• IUD phóng thích chậm progestogen

1.1 Vòng tránh thai trơ (IUD trơ)

Thập niên 60 của thế kỷ trước là kỷ nguyên của các vòng tránh thai trơ. Chúng là một dụng cụ bằng chất dẻo (plastic), được định hình để có thể đặt vừa khít vào buồng tử cung. Chúng có rất nhiều hình dạng khác nhau nhưng hoạt động trên cùng nguyên lý. Các IUD trơ thường được pha thêm BaSO4 để có thể dễ dàng được nhìn thấy khi chụp Xquang. Hiện diện của vật thể lạ trong buồng tử cung khởi động các phản ứng viêm, ảnh hưởng đến giao tử và tiến trình làm tổ. Cơ chế đơn độc này của IUD trơ dẫn đến hiệu quả tránh thai khá thấp của nhóm IUD trơ. Vì thế ngay nay, IUD trơ hầu như không còn được dùng nữa.

1.2 Vòng tránh thai phóng thích đồng (IUD-Cu)

Nhằm cải thiện hiệu quả của IUD, người ta đưa thêm đồng kim loại vào IUD. Ion Cu++ sẽ được phóng thích dần trong suốt thời gian hiện diện của dụng cụ tử cung. Dưới ảnh hưởng của Cu++, tinh trùng bị tiêu diệt và vì thế có rất ít tinh trùng đến được ống dẫn trứng. Các tinh trùng đến được ống dẫn trứng cũng bị suy yếu nhiều về chức năng. Vì thế ít có cơ hội thụ tinh thành công cho trứng. Nếu trứng có thể thụ tinh, thì cơ hội tiếp tục phát triển được của nó trong môi trường bất thường của ống dẫn trứng là rất thấp. Việc này đã cải thiện đáng kể hiệu quả tránh thai của vòng tránh thai.

1.3 Vòng tránh thai phóng thích hormone progestogen (IUD-LNG)

Cuối thế kỷ XX, người ta đưa thêm progestogen vào vòng tránh thai. Loại progestogen được dùng là levonorgestrel (LNG). Các IUD này mang một bầu chứa có khả năng phóng thích chậm LNG. Loại này giải phòng lượng hormone làm tăng tiết chất nhầy đặc ở cổ tử cung, ngăn ngừa tinh trùng kết hợp với trứng. Tùy dung lượng, chúng phóng thích progestogen trong thời hạn 3 năm hay 5 năm. Hormone là tác nhân chính đảm bảo hiệu quả của IUD-LNG, làm cho nhóm IUD này có hiệu quả rất cao.

2. Đối tượng nào nên và không nên đặt vòng tránh thai?

Vòng tránh thai sử dụng cho hầu hết mọi phụ nữ, đặc biệt là vòng tránh thai phóng thích progestogen gần như không có chống chỉ định tuyệt đối nào liên quan đến progestogen.

Đối với vòng tránh thai phóng thích Cu++, có một số trường hợp cần lưu ý khi sử dụng

2.1 Cân nhắc

• Từng bị thai ngoài tử cung

2.2 Cực kì thận trọng khi sử dụng

• Hậu sản từ 2 ngày đến 4 tuần
• Lao vùng chậu khi đã đặt vòng
• Nguy cơ cao mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục
• HIV giai đoạn 3, 4 theo WHO. HIV đang điều trị thuốc ARV
• Xuất huyết giảm tiểu cầu nặng
• Sau bệnh nguyên bào nuôi hCG đã về âm tính
• Ung thư buồng trứng

2.3 Không được sử dụng

• Khi đang có thai.
• Nhiễm trùng hậu sản, nhiễm trùng sau phá thai. Viêm vùng chậu, viêm cổ tử cung. Viêm lao vùng chậu ở người chưa đặt vòng.
• Sau bệnh nguyên bào nuôi và hCG chưa trở về âm tính.
• U xơ tử cung có biến dạng buồng tử cung
• Dị dạng tử cung.
• Ung thư cổ tử cung.
• Chảy máu tử cung bất thường chưa rõ nguyên nhân.

3. Ưu điểm và tác dụng phụ có thể gặp khi đặt vòng tránh thai

3.1 Ưu điểm

• Hiệu quả tránh thai cao (98 – 99%)
• Hiệu quả tránh thai ngay lập tức và lâu dài (5 – 10 năm)
• Không làm ảnh hưởng tới hoạt động cuộc sống thường ngày và sinh hoạt vợ chồng
• Không gây khó chịu cho người phụ nữ
• Ít tốn kém
• Không ảnh hưởng tới khả năng mang thai sau này. Khi muốn có thai trở lại, bạn chỉ cần tới các cơ sở y tế để tháo vòng tránh thai. Khi đó, có thể mang thai lại.
• An toàn tuyệt đối khi cho con bú

3.2 Tác dụng phụ

• Chảy máu

Người mang vòng có thể hành kinh với thời gian dài hơn, tăng lượng máu kinh và có thể có xuất huyết tử cung bất thường. Thay đổi trong hành kinh liên quan đến sự hiện diện của đồng kim loại trong IUD. Các thay đổi trong tính chất máu kinh thường được quan sát thấy trong các chu kỳ đầu tiên. Sau vài tháng, việc hành kinh sẽ trở nên ổn định trong thời gian sau đó.

• Đau bụng dưới

Đau trằn bụng dưới và đau bụng khi hành kinh là một trong các tác dụng phụ phổ biến của vòng tránh thai. Mức độ đau bụng liên quan trực tiếp với độ “cứng” của IUD. Một IUD càng cứng thì khả năng gây đau càng nhiều.

• Vòng tránh thai di chuyển ra khỏi vị trí đặt

Dưới sự co thắt tự nhiên của tử cung, IUD có thể “đi lạc” khỏi vị trí được đặt ban đầu của nó. Cách thức di chuyển của IUD tương tự như kiểu “sâu róm”. Tức là, vòng sẽ cong lại rồi bung ra để tiến tới. Một IUD càng “mềm” thì càng dễ bị di trú. Sự di trú có thể diễn ra theo cả 2 chiều: bị tống xuất ra ngoài qua cổ tử cung (tuột vòng) hay di chuyển lên trên, xuyên qua lớp cơ tử cung, lạc vào ổ bụng.

4. Thời điểm thích hợp để đặt vòng tránh thai

Thời điểm thích hợp nhất để đặt vòng:

• Đặt bất kỳ ngày nào trong vòng kinh khi chắc chắn là không có thai
• Sau khi sạch kinh (ngày kinh cuối cùng còn ra ít máu)
• Đặt sau sinh 6 tuần (không cần chờ có kinh lại)
• Ngay sau 6 tháng khi nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ, chưa có kinh trở lại
• Ngay sau khi hút lấy thai không biến chứng

5. Quy trình đặt vòng tránh thai

5.1 Trước khi đặt vòng

Việc đặt vòng tránh thai có thể sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập sâu bên trong nếu người phụ nữ đang bị các bệnh viêm nhiễm. Vi khuẩn có thể gây nhiễm trùng nặng hơn vùng chậu. Hệ quả gây viêm dính vòi trứng, dẫn đến vô sinh sau này. Vì vậy, trước khi thực hiện thủ thuật, chị em sẽ được khám phụ khoa để đảm bảo có đủ điều kiện sức khỏe để làm thủ tục.

Những trường hợp bị viêm nhiễm hoặc mắc các bệnh phụ khoa thì sẽ phải điều trị triệt để trước khi tiến hành đặt vòng.

5.2 Quy trình đặt vòng tránh thai

• Vòng được gấp nhỏ lại và đặt vào trong một cái ống có piston bằng chất dẻo rất nhỏ, có đường kính bằng que diêm, đưa vào cổ tử cung của người phụ nữ.
• Bác sĩ ấn vào piston. Sau đó, đẩy vòng tránh thai vào hốc tử cung.
• Vòng mở ra.
• Bác sĩ tiến hành rút ống ra và cắt sợi dây. Các bác sĩ sẽ để lại 1 đoạn dây dài khoảng 5cm bên ngoài cổ tử cung.
• Thời gian thực hiện thủ thuật diễn ra trong khoảng 5 đến 10 phút.

5.3 Những điều cần làm sau khi đặt vòng tránh thai

• Sau khi đặt vòng, chị em nên nghỉ ngơi 2 ngày
• Trong vòng một tuần tránh làm việc nặng.
• Định kỳ phải đi bệnh viện kiểm tra. Thông thường sau khi đặt vòng một tháng, sau khi hết kinh nguyệt nên đến bệnh viện kiểm tra lần đầu. Tiếp đến, 3 tháng sau nên tái khám lần nữa.
• Sau này căn cứ theo tình hình mà nên cách 1 – 2 năm đi kiểm tra lại.
• Tỉ lệ tuột vòng cao nhất là trong 3 tháng đầu sau khi đặt. Đặc biệt là  trong chu kỳ kinh nguyệt miệng tử cung luôn mở để cho kinh nguyệt chảy ra ngoài. Vậy nên, vòng cũng dễ bị tuột theo. Thời gian lâu dần thì vòng đã thích ứng trong tử cung nên tỉ lệ bị tuột cũng giảm dần.

6. Khi nào cần thay vòng?

Do nguy cơ chỉ tăng cao ở các thời điểm can thiệp trên dụng cụ tử cung, nên để hạn chế số lần phải đặt và thay vòng, người ta cố gắng duy trì một IUD đã được đặt vào buồng tử cung đến mức lâu nhất có thể được.

• IUD kiểu TCu 380A® có thời hạn tác dụng ổn định là 11 năm. Sau đó, nếu không được thay, nó vẫn còn có thể duy trì tác dụng như một IUD trơ.
• Các IUD chứa ít đồng hơn (như TCu 200®) sẽ có thời hạn tác dụng ngắn hơn.
• IUD-LNG (Mirena®) có thời hạn tác dụng là 5 năm. Sau đó, nếu không được thay, nó vẫn còn có thể duy trì tác dụng như một IUD trơ

7. Vì sao đặt vòng mà vẫn có thai?

Bất kỳ biện pháp tránh thai nào cũng không thể đạt được hiệu quả 100%. Thắt ống dẫn trứng chỉ đạt hiệu quả trên 99%. Cấy que tránh thai đạt 99%. Đặt vòng tránh thai đạt từ 90% tùy loại.

>> Tìm hiểu thêm 18 cách quan hệ tình dục nhưng không mang thai

Nguyên nhân việc đặt vòng mà vẫn có thai có thể do:

• Vòng bị rơi ra mà không biết
• Vị trí vòng trong khoang tử cung ở đoạn thấp gần cửa cổ tử cung. Vòng không khống chế được vai trò phát triển và quá trình đưa phôi vào trong tử cung
• Kích cỡ của  vòng không phù hợp với kích thước của tử cung
• Vòng đã bị biến dạng làm mất đi tác dụng của vòng tránh thai.
• Nội mạc tử cung không thích ứng với vòng tránh thai cho nên cũng không đạt được hiệu quả tránh thai mong muốn.

Tuột vòng là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến có thai dù đã đặt vòng. Nếu người dùng có thai trong tử cung khi đang mang dụng cụ tử cung, thì nguy cơ sẩy thai tự nhiên trong tam cá nguyệt 1 là rất cao, khoảng 40-50%.

Ngoài ra, sự hiện diện của IUD còn làm tăng các nguy cơ khác:

• Sinh non (tăng 2-3 lần)
• Nhiễm trùng (sẩy thai nhiễm trùng hoặc nhiễm trùng ối)

Ở người có tiền sử thai ngoài tử cung và đang tránh thai bằng IUD và phát hiện có thai, thì nhiệm vụ quan trọng nhất là tìm cách xác định hay loại trừ thai ngoài tử cung. Bạn nên đến cơ sở y tế để được thăm khám chuẩn xác nhất.

Những vấn đề tác động đến việc đặt vòng tránh thai an toàn là quy trình đặt vòng, tay nghề bác sĩ và dụng cụ y tế hỗ trợ. Một trong những vấn đề này xảy ra sai sót sẽ gây ra tác dụng phụ và biến chứng sau khi đặt vòng tránh thai. Vì thế chị em nên lựa chọn cơ sở y tế tin cậy để được tư vấn và thực hiện an toàn biện pháp ngừa thai này.

Bác sĩ Trần Hoàng Nhật Linh