Hàng ngàn năm trước, vi rút variola (vi rút đậu mùa) xuất hiện và bắt đầu gây bệnh và làm tử vong cho nhiều người với các đợt bùng phát bệnh đậu mùa xảy ra theo thời gian. Hiện nay, nhờ sự thành công của chủng ngừa, đợt bùng phát bệnh đậu mùa cuối cùng ở Hoa Kỳ xảy ra vào năm 1949. Năm 1980, Đại hội đồng Y tế Thế giới tuyên bố bệnh đậu mùa đã được loại bỏ và không có trường hợp bệnh đậu mùa nào xảy ra kể từ thời điểm đó.
1. Bệnh đậu mùa là gì?
Đây là một bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng do vi rút variola gây ra. Virut này rất dễ lây lan từ người này sang người khác. Những người mắc bệnh sẽ bị sốt và phát ban da theo kiểu đặc trưng.
Bệnh đậu mùa là một bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng do vi rút variola gây ra
Phần lớn những người mắc bệnh đậu mùa đều có thể hồi phục bình thường. Tuy nhiên cứ 10 người mắc bệnh thì có khoảng 3 người sẽ tử vong. Nhiều người sau đợt bệnh đậu mùa có những vết sẹo vĩnh viễn trên các vùng rộng lớn trên cơ thể, đặc biệt là mặt. Một số trường hợp sẽ bị mù.
Nhờ sự thành công của việc chủng ngừa, bệnh đậu mùa đã được tiêu diệt và không có trường hợp đậu mùa nào xảy ra kể từ năm 1977. Lần bùng phát bệnh đậu mùa tự nhiên cuối cùng ở Hoa Kỳ xảy ra vào năm 1949.
2. Bệnh đậu mùa lây lan như thế nào?
Bệnh chủ yếu lây lan do tiếp xúc trực tiếp giữa người với người. Bệnh bắt đầu lây lan khi vết loét đầu tiên xuất hiện trong miệng và cổ họng (giai đoạn phát ban). Con đường lây lan là qua đường giọt bắn khi họ ho, hắt hơi, xì mũi hoặc qua đường miệng.
Con đường lây lan của bệnh đậu mùa là qua đường miệng
Ngoài ra nó còn có thể lây lan qua đồ vật trung gian, khi đồ vật tiếp xúc với vảy và dịch từ vết loét chứa vi-rút giường hoặc quần áo, v.v.
Bệnh đậu mùa chỉ có thể lây từ người sang người. Các nhà khoa học không có bằng chứng cho thấy bệnh đậu mùa có thể lây lan từ côn trùng hoặc động vật.
3. Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh đậu mùa?
Một người bị bệnh đậu mùa trải qua nhiều giai đoạn khi bệnh tiến triển. Mỗi giai đoạn có những dấu hiệu và triệu chứng riêng.
3.1 Thời kì ủ bệnh:
Giai đoạn này có thể kéo dài từ 7 đến 19 ngày, trung bình là 10 đến 14 ngày.
Những người ở giai đoạn này chưa dễ lây lan virut cho người khác.
Thời kỳ ủ bệnh là khoảng thời gian vi rút tồn tại trong cơ thể của một người trước khi họ có biểu hiện bệnh. Trong giai đoạn này, một người mắc bệnh thường không có triệu chứng.
3.2 Bắt đầu có triệu chứng đầu tiên:
Giai đoạn này kéo dài từ 2 đến 4 ngày.
Từ thời điểm này, bệnh đã có thể lây lan. Tuy nhiên bệnh sẽ dễ lây nhất trong 2 giai đoạn tiếp theo (phát ban sớm và phát ban có mụn mủ và đóng vảy) .
Các triệu chứng đầu tiên bao gồm:
Sốt cao
Đau đầu, và đau nhức toàn cơ thể
Buồn nôn và nôn
Vào thời điểm này, người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, kiệt sức không thể hoạt động và làm việc như bình thường.
3.3 Giai đoạn phát ban sớm:
Giai đoạn này kéo dài khoảng 4 ngày.
Đây là thời điểm bệnh đậu mua dễ lâu lan nhất.
Một phát ban ban đầu như đốm đỏ nhỏ trên lưỡi và ở trong miệng . Những nốt mụn này biến đổi thành vết loét, vỡ ra và lây lan một lượng lớn vi rút vào miệng và cổ họng. Người bệnh lúc này thấy sốt cao.
Một khi vết loét trong miệng bắt đầu vỡ ra, phát ban sẽ xuất hiện trên da, bắt đầu trên mặt và lan xuống cánh tay và chân, sau đó đến bàn tay và bàn chân. Thông thường, nó lây lan đến tất cả các bộ phận của cơ thể trong vòng 24 giờ. Khi phát ban này xuất hiện, sốt bắt đầu giảm và người bệnh có thể bắt đầu cảm thấy dễ chịu hơn.
Đến ngày thứ tư, vết loét trên da tiết dịch đặc, đục và thường có vết lõm ở trung tâm.
Khi các vết loét trên da chứa đầy dịch, sốt có thể tăng trở lại và sốt cao cho đến khi hình thành vảy trên các vết loét.
3.4 Phát ban mụn mủ và vảy:
Giai đoạn này kéo dài khoảng 10 ngày. Đây cũng là thời điểm bệnh dễ lây lan.
Các vết loét trở thành mụn mủ nổi gồ lên, thường tròn và cứng khi chạm vào, giống như hạt đậu dưới da.
Hình ảnh phát ban mụn mủ trên tay
Sau khoảng 5 ngày, mụn mủ bắt đầu đóng vảy.
Đến cuối tuần thứ hai sau khi ban xuất hiện, hầu hết các vết loét đã đóng vảy.
3.5 Vảy rụng:
Giai đoạn này kéo dài khoảng 6 ngày.
Lúc này, bệnh sẽ không còn dễ lây lan nữa.
Các vảy bắt đầu tróc ra và để lại những vết sẹo trên da.
Từ ba tuần sau khi phát ban xuất hiện, hầu hết các vảy sẽ bong ra.
3.6 Không còn vảy:
Kể từ bốn tuần sau khi phát ban xuất hiện, tất cả các vảy đã rụng hết. Lúc này người bệnh không còn khả năng lây nhiễm nữa.
4. Sự khác biệt giữa bệnh đậu mùa và bệnh thủy đậu là gì?
Đôi khi tên gọi và biểu hiện của hai bệnh này khá giống nhau nên một số người nghĩ rằng đây là một bệnh. Thực tế hai bệnh này là khác nhau. Bệnh đậu mùa là do tác nhân virut variola gây ra, còn bệnh thủy đậu tác nhân bệnh là virut Varicella Zoster (VZV). Ngoài ra, chúng còn khác nhau ở những vấn đề sau:
4.1 Thời gian
Cho đến hiện nay, bệnh thủy đậu là một bệnh rất phổ biến, đặc biệt là ở trẻ em. Nó xảy ra khoảng 4 triệu người bị bệnh mỗi năm và hơn 10.000 người phải đến bệnh viện vì bệnh. Hiện nay đã có vắc-xin thủy đậu. Tuy nhiên bệnh vẫn được phát hiện ở trẻ em hằng năm.
Mặt khác, tỷ lệ mắc bệnh đậu mùa hiện nay là gần bằng không.
4.2 Mức độ nặng
Virus varicella gây ra bệnh thủy đậu. Nếu bạn bị thủy đậu, sẽ nổi mụn nước ngứa trên cơ thể, sau 5-7 ngày, các mụn nước tự đóng vảy và tróc ra mà không để lại sẹo. Ngoài ra bệnh có thể có các triệu chứng khác như sốt và mệt mỏi, đau nhức người.
Bệnh đậu mùa thì lại rất khác. Nó được gây ra bởi vi-rút variola. Bệnh cũng gây ra phát ban, mụn nước và sốt, giống như bệnh thủy đậu. Nhưng nó nghiêm trọng hơn nhiều. Tần suất cho thấy khoảng 3 trên 10 người mắc bệnh sẽ tử vong. Một số người sau đợt nhiễm đậu mùa sẽ bị mù hoặc bị sẹo vĩnh viễn trên cơ thể. Các chuyên gia cho rằng trong thế kỷ 20, bệnh đã giết chết hơn 300 triệu người.
4.3 Biểu hiện ngoài da
Các vết loét do thủy đậu xuất hiện vào các thời điểm khác nhau ở các khu vực khác nhau. Nó chủ yếu ở trung tâm như đầu ngực lưng sau đó lan ra tay và chân. Hiếm khi trên lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân.
Trong khi đó các vết loét đậu mùa xuất hiện cùng lúc trên khắp cơ thể. Chủ yếu là ở mặt, cánh tay và chân, đôi khi ở lòng bàn tay và lòng bàn chân.
4.4 Chủng ngừa bệnh đậu mùa
Mặc dù bệnh thủy đậu là một bệnh nhẹ đối với hầu hết mọi người, nhưng đôi khi nó có thể gây ra các vấn đề nguy hiểm – đặc biệt là ở trẻ sơ sinh, người lớn và những người có hệ miễn dịch kém. Đó là lý do tại sao các bác sĩ khuyên tất cả trẻ em nên chủng ngừa – một lần vào khoảng 1 tuổi, và tiêm nhắc lại lúc 4-6 tuổi. Trẻ lớn hơn và một số người lớn chưa bao giờ chích ngừa hoặc từng nhiễm thủy đậu cũng cần được tiêm. Vắc-xin thủy đậu an toàn và hiệu quả lên đến 98%.
Bệnh đâu mùa đã có vắc-xin từ lâu. Tuy nhiên hiện nay vắc-xin bệnh đậu mùa không được khuyến cáo sử dụng nữa vì bệnh đã được tiệt trừ hoàn hoàn. Nếu có một đợt bùng phát bệnh đậu mùa, các quan chức y tế sẽ sử dụng vắc-xin đậu mùa để kiểm soát nó.
Ngoài ra, có một số loại thuốc kháng vi-rút có thể giúp điều trị bệnh đậu mùa. Mặc dù vậy. không có phương pháp điều trị bệnh đậu mùa nào đã được thử nghiệm trên những người bị bệnh và được chứng minh là có hiệu quả.
5. Vắc xin đậu mùa:
Vắc-xin đậu mùa giúp bảo vệ mọi người khỏi bệnh đậu mùa bằng cách giúp cơ thể phát triển khả năng miễn dịch với virut variola . Vắc-xin này được làm từ một loại virus gọi là vaccinia, là một poxvirus giống với bệnh đậu mùa, nhưng ít có hại.
Vắc-xin đậu mùa được làm từ một loại virus gọi là vaccinia
Vắc-xin đậu mùa là một vacxin chứa virut sống. Không giống như nhiều loại virut khác chứa vi-rút đã chết hoặc làm cho yếu đi. Nên có biện pháp phòng ngừa khi chăm sóc vị trí trên cánh tay được tiêm chủng. Điều này tránh làm vi-rút trong vắc-xin lây lan ra ngoài.
Đối với hầu hết những người có hệ thống miễn dịch khỏe mạnh. Vắc xin vi rút sống có hiệu quả và an toàn. Ngoại lệ, sẽ có các triệu chứng nhẹ như phát ban, sốt, đau nhức đầu và cơ thể.
Các loại vắc xin vi rút sống khác hiện đang được sử dụng bao gồm bệnh sởi, quai bị, rubella và thủy đậu.
Tiêm phòng đậu mùa có thể bảo vệ bạn khỏi bệnh đậu mùa trong khoảng 3 đến 5 năm. Sau thời gian đó, khả năng bảo vệ của cơ thể sẽ giảm dần. Nếu muốn bảo vệ lâu dài, sẽ cần tiêm nhắc lại nhiều lần.
Trong lịch sử, vắc-xin đã có hiệu quả ở 95% những người được tiêm chủng. Được chứng minh là có thể ngăn ngừa hoặc làm giảm đáng kể sự lây nhiễm. Năm 1972 sau khi căn bệnh này đã được tiêu diệt hoàn toàn ở Hoa Kỳ.
Lỡ quan hệ khi mang thai tuần đầu có sao không?